Dr. Haach akkas jechuun hubata dhiibbaan dhiigaa yeroo hunda kan jijjiiramu yoo ta’u, dhiphina waliin ykn yeroo sochii qaamaa dabaluu danda’a.Dhiibbaan dhiigaa olka'aan sitti hin mul'atu ture hanga yeroo muraasaaf erga sakatta'amee booda.Dhiirotaaf oduu gadhee dubartoota caalaa dhiibbaa dhiigaa qabaachuu isaaniiti.
Dr. Hatch akka jedhanitti sababoonni balaa jijjiiramuu hin dandeenye kanneen akka:
Saala—dhiironni dubartoota caalaa dhiibbaa dhiigaa qabaachuu danda’u
Sanyii—Lammiileen Afriikaa-Ameerikaa sanyiiwwan biroo caalaa balaa guddaa qabu
Umurii—akkuma umuriin kee dabalaa deemuun carraan dhiibbaa dhiigaa olka’aa qabaachuu kee guddaadha
Seenaa maatii—Dr.Hatch dhiibbaan dhiigaa namoota warra dhiibbaa dhiigaa qaban 1 ykn 2 qaban irratti dachaa lama akka ta'u hubachiisa
Dhukkuba tiruu yeroo dheeraa—namoonni dhukkuba tiruu yeroo dheeraa qaban dhiibbaa dhiigaa olka’uuf carraa guddaa qabu
Dabalataanis, sababoonni balaa tokko tokko to’achuu dandeessu jiru.Isaan keessaa:
Nyaata fayya-dhabeessa kan soodiyemii baay'ee qabu
Sochii qaamaa gochuu dhiisuu
Ulfaatina qaamaa garmalee qabaachuu
Alkoolii garmalee dhuguu
Tamboo xuuxuu ykn tamboo fayyadamuu
Dhukkuba sukkaaraa qabaachuu
Cinqii
Wal'aansa dhiibbaa dhiigaa
Dhiirri tokko dhiibbaa dhiigaa qabaachuun isaa erga adda baafamee booda yaala argachuu isa barbaachisa.Dr. Haach akka deemu jedhu dhiibbaan dhiigaa osoo hin yaalamne dhukkuba tiruu, dhibee ujummoo dhiigaa, dhukkuba sombaa, dadhabuu onnee fi dhiigni sammuu keessatti dhangala’uu fiduu danda’a.Akkasumas dhukkuba onnee fi ujummoolee dhiigaa fi dhukkuba ujummoolee dhiigaa naannoo qaamaa (peripheral artery disease) keessatti gumaacha guddaa kan taasisan keessaa tokkodha jedhu Dr. Hatch.Dr. Hatch dhiibbaa dhiigaa yaaluuf qaamni ijoo ta'e jijjiirama akkaataa jireenyaa, kan akka nyaataa, ulfaatina qaamaa hir'isuu fi sochii qaamaa gochuudha jedhu.Dr. Hatch nyaata DASH kan jedhu kan Dietary Approaches to Stop Hypertension jedhuuf jedhu gorsa.Dhiibbaa dhiigaa sadarkaa 1ffaa yoo qabaatte, hakiimni kee nyaata kee jijjiiruu, ulfaatina qaamaa hir’isuu fi sochii qaamaa gochuu akka gorsu eeguu dandeessa.Dr. Hatch kun qofti dhiibbaa dhiigaa keessan irratti dhiibbaa gaarii qabaachuu akka danda'u dubbata, garuu dhukkubsattoonni isaa naannoo %80 ammallee qoricha gargaaruu akka barbaadan tilmaama.Erga dhiibbaa dhiigaa sadarkaa 2ffaa qabaachuun kee adda baafamee booda, hakiimni kee jijjiirama akkaataa jireenyaa fi qoricha akka fudhattu si gorsa.Qorichootni hakiimni keessan ilaaluu danda’u keessaa muraasni qoricha fincaanii, kaalsiyeemii chaanaalii ugguruu, inzaayimii jijjiiru (ACE) dhorkuu fi anjiyootensin fudhataa ugguruu (ARBs) kan dabalatudha.
Dhiibbaa dhiigaa fi dhiigni sammuu keessatti dhangala’uu
Dhiibbaa dhiigaa keessan to'achuun murteessaadha.Akkuma Dr. Haach jedhe, dhibeewwan biroo hedduu—istiirookii dabalatee, fiduu dandaʼa. Dhiirota waggootaaf dhiibbaa dhiigaa to’annaa malee qabaniif carraan dhiigni sammuu keessatti dhangala’uu ni dabala.Dr. Hatch akka ibsutti dhiibbaan dhiigaa ujummoolee dhiigaa gara sammuutti geessan keessatti pilaakii akka walitti qabamu taasisa.Ijaarsi pilaakii kun atherosclerosis kan jedhamu yoo ta’u, dhiibbaan dhiigaa ujummoo dhiigaa ujummoo dhiigaa ujummoo dhiigaa miidhuudhaan akka itti saaxilaman gochuu danda’a.Akka Wiirtuun To’annoo fi Ittisa Dhukkuboota jedhutti, Ameerikaatti namni tokko sekondii 40 keessatti dhiigni sammuu keessatti dhangala’uun rakkata.CDCn akkasumas daqiiqaa 4 keessatti jechuun ni danda'ama namni tokko dhiigni sammuu keessatti dhangala'uudhaan akka du'u gabaaseera.Oduu gammachiisaa, dhiibbaan dhiigaa yoo qabaatte miidhaan irra gahe jechuu miti jedhu Dr. Hatch.Ulfaatina qaamaa guddaa hir'isuu fi jireenya fayya qabeessa jiraachuudhaan qoricha dhiibbaa dhiigaa to'achuuf gargaaru irraa bu'uu dandeessa.'Waa'ee dhiibbaa dhiigaa keessanii doktora keessan waliin yeroo hunda haasa'aa,' jedhan Dr. Hatch.'Yoo waa'ee dhiibbaa dhiigaa beektanii fi hin yaalamne ta'e rakkoolee hamaa tokko tokko fiduu danda'a. Waa'ee dhiibbaa dhiigaa keessanii beekuun sababa balaa fooyya'uu danda'u lakkoofsa 1 ta'ee dhiigni sammuu keessatti dhangala'uu, dhukkuba onnee fi dhukkuba tiruu ittisuuf gargaara.'
Inforamtions dabalataaf, mee www.sejoygroup.com daawwadhaa
