Haalli qilleensaa ho'aa fi ho'aa dhufaa jira, qaamni namootaas jijjiiramaa jira, keessattuu dhiibbaan dhiigaa isaanii.
Dhukkubsattoonni maanguddoon dhiibbaa dhiigaa qaban hedduun yeroo baayyee miira kana qabu: dhiibbaan dhiigaa isaanii yeroo qorraa ol’aanaa ta’ee kan hafu yoo ta’u, ganna ho’aa keessatti ammoo dhiibbaan dhiigaa isaanii yeroo baay’ee yeroo qorraa wajjin wal bira qabamee yoo ilaalamu gadi bu’a, gariin immoo sadarkaa idileetti gadi bu’a.
Egaa, dhukkubsattoonni dhiibbaa dhiigaa qaban tokko tokko sammuu 'dhukkuba yeroo dheeraa booda hakiimota gaarii ta'uu ' fi fedhii isaaniitiin guyyoota gannaa ho'aa ta'anitti qoricha fudhachuu dhaabu. Tarkaanfiin kun balaa guddaa akka baatu hin beekan!
Guyyaa dhiibbaa dhiigaa addunyaa Caamsaa 17 sababeeffachuun, yeroo gannaa dhiibbaa dhiigaa akkamitti akka bulchan haa dubbannu?
Dhiibbaan dhiigaa guyyaa gannaa gubaa jiru irratti maaliif hin ka’u?
Gatiin dhiibbaa dhiigaa nama tokkoo akka hin sirreeffamne ni beekna. Guyyaa tokkotti yeroo baayyee guyyaa caalaa halkan caalaa olka’aa, ganama dhiibbaan dhiigaa olka’aa fi ganama sa’aatii 8-10, halkan gara galgalaa ykn ganama barii dhiibbaan dhiigaa gadi bu’a. Kun sirba sirkaadiyaanii jijjiirama dhiibbaa dhiigaati.
Kana malees, sadarkaa dhiibbaa dhiigaa irratti jijjiiramni sirbaa waqtii kan jiru yoo ta’u, yeroo qorraa dhiibbaan dhiigaa olka’aa fi yeroo gannaa dhiibbaan dhiigaa gadi bu’a.
Yeroo kanatti dhukkubsattoonni dhiibbaa dhiigaa qaban baay’ina waliigalaa caalaa ga’umsa guddaa qabu.
Sababni isaas yeroo gannaa ho'i olka'aa ta'uu danda'a, sababiin isaas ujummoon dhiigaa 'Hermal expansion', ujummoon dhiigaa qaama keessa jiru ni babal'ata, dandeettiin naannoo ujummoo dhiigaa hir'ata, dhiibbaan dhiigaas haaluma kanaan hir'ata.
Kana malees, yeroo gannaa dafqi baay’ee waan jiruuf, soogiddi qaama keessaa dafqaan ni ba’a. Bishaanii fi elektiroolayitiin yeroo kanatti yeroon yoo hin guutamne, akkuma qoricha fincaanii fudhachuu, hamma dhiigaa fi dhiibbaa dhiigaa akka hir’atu taasisuu danda’a.
Yeroo gannaa dhiibbaan dhiigaa kee yoo gadi bu'e qoricha fudhachuu dhiisuu hin dandeessu. Dhukkubsattoonni dhiibbaa dhiigaa qaban namoota dhuunfaa idilee irraa adda waan ta’aniif, dandeettiin dambii vaaskiilaarii isaanii ni laafaa, dhiibbaan dhiigaa isaaniis ho’a naannootti madaqfamuu gaarii hin qabu. Yoo ofii isaaniitiin qoricha fudhachuu isaanii hir’isan ykn dhiisanii, dhiibbaa dhiigaa deebi’ee ka’uu fi dabaluudhaan rakkoolee ciccimoo kanneen akka onnee, sammuu fi tiruu, kan lubbuu namaa balaa irra buusu fiduun salphaadha.
Dhugaa dubbachuuf, tokkoon tokkoon dhukkubsataa gidduu garaagarummaan dhuunfaa guddaan jira, akkasumas, hammam, fi dhiibbaa dhiigaa hir’isuuf qoricha akkamii akka bu’aa hordoffii dhiibbaa dhiigaa fi qajeelfama hakiimotaatiin sirreeffamuu akka qabu, karoora wal’aansaa yeroo irratti hundaa’uun sirreessuu irra.
Walumaagalatti dhiibbaan dhiigaa xiqqoo qofa yoo jijjiirame, akka waliigalaatti qoricha hir’isuun hin barbaachisu. Qaamni namaa ho’a irratti waan madaqeef, dhiibbaan dhiigaas tasgabbiitti deebi’uu danda’a;
Dhiibbaan dhiigaa haalaan yoo gadi bu’e ykn daangaa gadi aanaa idilee irratti yoo hafe, ogeessi onnee fi ujummoolee dhiigaa mariisisuu qaba, kan haala dhiibbaa dhiigaa dhukkubsataa irratti hundaa’uun qoricha hir’isuu ilaala;
Dhiibbaan dhiigaa erga hir’atee booda gadi bu’ee yoo hafe, qajeelfama doktoraa jalatti qoricha farra dhiibbaa dhiigaa addaan kutuun barbaachisaadha. Qoricha erga addaan kutee booda, dhiibbaa dhiigaa itti dhiyeenyaan ilaalee, erga deebi’ee booda, qajeelfama doktoraa hordofuun yaala qoricha farra dhiibbaa dhiigaa (anti-hypertensive medication treatment) jalqabuu.
Sana booda, dhukkubsataan dhiibbaa dhiigaa qabu hundi akka qophaa’uuf yaadamuu danda’a. Fayyadama Manaa Dhiibbaa Dhiigaa Hordofuu . Amma dhiibbaa dhiigaa hordoftoonni caalaatti fayyadamaadhaaf mijaawaa ta'uu fi mana fayyadamuuf qaroo ta'uuf kan hojjetamanidha. Akkasumas karoora wal’aansaa bocuun hakiimonni keenya wabii gaarii dha.
Joytech Blooe dhiibbaa hordoffiin mirkaneessa kilinikaa fi hayyama EU MDR darba. Qormaataf saamuda argachuuf baga nagaan dhuftan.
