Obulwadde bw’obutaba na ayodini (IDD) kitegeeza ebizibu eby’enjawulo eby’obulamu ebiva ku ayodini atamala kulya mu kiseera ekiwanvu. Iodine kintu kikulu nnyo mu kukola obusimu bwa thyroid, era omubiri bwe gubulwa ayodini, tegusobola kukola busimu bwa thyroid obumala, ekivaako ensonga z’ebyobulamu ez’enjawulo.
Ebikolwa bya IDD ku mubiri gw'omuntu .
IDD esobola okuba n’ebikosa ennyo ku bulamu bw’abantu. Ekimu ku bisinga okuvaamu ye Goiter, okugaziwa kw’endwadde y’ekibumba. Mu mbeera enzibu, IDD esobola okuvaako obulwadde bwa hypothyroidism, obumanyiddwa olw’obukoowu, okugejja, n’okutaataaganyizibwa okulala mu nkyukakyuka y’emmere. Obulemu ku magezi naddala mu baana abazaalibwa bamaama abalina obuzibu obw’amaanyi mu ayodini nga bali mbuto, nakyo kyeraliikiriza.
Enkosa y’obutaba na ayodini ku bulamu bw’emisuwa n’emisuwa . Puleesa .
Obutabeera na ayodini busobola okukosa mu ngeri etali ya butereevu obulamu bw’emisuwa gy’omutima ne puleesa okuyita mu kukwata ku nkola y’ekibumba. Hormones za thyroid zikola kinene nnyo mu kulungamya enkyukakyuka mu mubiri, omuli okukuba kw’omutima n’okukola kw’emisuwa. Iodine bwe baba nga tebamala olw’obulwadde bwa IDD, okukola obusimu bwa thyroid kukendeera, ekiyinza okuvaako obulwadde bwa hypothyroidism. Obutakwatagana buno mu nkola ya thyroid busobola okutaataaganya emisuwa gy’omutima homeostasis, ekiyamba mu kukulaakulanya puleesa.N’olwekyo, okutaataaganyizibwa mu nkola y’ekibumba olw’obutaba na ayodini kuyinza okuyamba ku bizibu by’emisuwa n’emitima, gamba ng’okuvuga kw’omutima okutali kwa bulijjo ne puleesa.
Puleesa y’ensonga enkulu ereeta endwadde z’emisuwa n’emitima omuli okulwala omutima n’okusannyalala. Mu bungi bw’abantu abakoseddwa IDD, nga thyroid function ekosebwa, obulabe bwa puleesa buyinza okugulumizibwa. N’olwekyo, okulondoola puleesa efuuka eyeetaagisa mu bantu abalina IDD okuzuula n’okuddukanya puleesa mu bwangu.
Okukola ku IDD ne puleesa nga tuyita mu nkola z‟ebyobulamu ezijjuvu .
.
Kaweefube w’okulwanyisa IDD alina okubeeramu ebiragiro ebikwata ku kulondoola puleesa n’okuddukanya emirimu. Enteekateeka z’ebyobulamu ezigenderera okuziyiza IDD zisobola okuyingizaamu okwekebejjebwa puleesa ng’ekimu ku bitundu by’okukebera ebyobulamu okwa bulijjo. Okugatta ku ekyo, okumanyisa abantu ku nkolagana wakati wa IDD, obulamu bw‟omumwa gwa nnabaana, ne puleesa bisobola okuwa abantu ssekinnoomu amaanyi okunoonya obujjanjabi mu budde n‟okwettanira obulamu obulungi.
Kaweefube w'okulwanyisa IDD .
Okuva 'China 2000 okuggyawo olukiiko lw'okukunga abantu ku Idd Target' olwayitibwa State Council mu 1993, kaweefube ow'amaanyi akoleddwa mu China okukola ku IDD. May 15th yalondebwa ng’olunaku lw’okuziyiza obuzibu bw’okutabuka ayodini mu ggwanga, nga kabonero akalaga kaweefube agenda mu maaso ow’okumanyisa abantu n’okussa mu nkola enkola ez’okwetangira. Okukwasaganya ebitongole bya gavumenti eby’enjawulo, ebitongole by’ebyobulamu, n’ebibiina by’amakolero kibadde kikulu nnyo mu kuteeka mu nkola enteekateeka z’okugatta ayodini, okutumbula okukozesa omunnyo ogw’amaloboozi, n’okusomesa abantu ku bukulu bwa ayodini mu kukuuma ebyobulamu.
Mu kumaliriza, IDD ereeta obulabe obw’amaanyi mu bulamu, omuli obuzibu bw’ekibumba n’ebizibu ebiyinza okuvaamu mu misuwa gy’omutima. Okuyita mu kaweefube ow’olubeerera mu kugatta ayodini n’okusomesa abantu, amawanga gasobola okukendeeza ku buzibu obuva mu bbula lya ayodini n’okutumbula obulamu bw’abantu okutwalira awamu.
