Monkeypox i vuvabyi lebyi nga tolovelekangiki lebyi vangiwaka hi ku tluleriwa hi xitsongwatsongwana xa monkeypox. Xitsongwatsongwana xa monkeypox xi wela eka muxaka wa Orthopoxvirus ya Poxviridae. Orthopoxvirus yitlhela yi katsa xitsongwatsongwana xa nhlokonho (leswi vangaka nhlokonho), xitsongwatsongwana xa cowpox (lexi tirhisiwaka eka murhi wo tshungula nhlokonho) na xitsongwatsongwana xa cowpox.
Monkeypox yi tshuburiwile rosungula hi 1958, loko mavabyi mambirhi yofana na ti pox ya pfurhile eka tindlopfu leti tlakusiweke kuva ti endla ndzavisiso, hikokwalaho yi thyiwile 'Monkeypox'. Hi 1970, Democratic Republic of the Congo (DRC) yi rhekhode mhaka yo sungula ya vanhu ya monkeypox hi nkarhi wa ku herisiwa lokukulu ka nhlokonho. Kusukela kwalano, Monkeypox yivikiwile eka vaaki eka matiko yan’wana yo hlaya ya Central na West African: Cameroon, Central African Republic, C ô Te d’Ivoire, Democratic Republic of the Congo, Gabon, Liberia, Nigeria, Riphabliki ra Congo na Sierra Leone. Ku tluleriwa ko tala ku humelela eRiphabliki ra Xidemokirasi ra Congo.
Milandzu ya vanhu ya monkeypox yi humelela ehandle ka Afrika naswona yi fambelana na maendzo ya matiko ya misava kumbe swiharhi leswi humaka ematikweni mambe, ku katsa na milandzu ya le United States, Israel, Singapore na United Kingdom.
Xana swi huma kwihi? nkawa?
E -e !
'Vito leri kahle-kahle i ra xivulwa lexi hoxeke,' Rimoin u vurile. Kumbexana swi fanele swi vitaniwa 'rodent pox'.
US Centers for Disease Control and Prevention yi vule eka webusayiti ya yona leswaku vito ra 'Monkeypox' ri huma eka mhaka yo sungula leyi rhekhodiweke ya vuvabyi lebyi hi 1958, loko ku ri na ku tumbuluka ka mbirhi eka vaaki va tinyenyana lava hlayisiweke leswaku va ta endla ndzavisiso.
Kambe tindlopfu a hi tona ti- carrier letikulu. Ematshan’weni ya sweswo, xitsongwatsongwana lexi xi nga ha tshama xi ri kona eka swinyenyana leswi vuriwaka ti- squirrel, ti- kangaroo, ti- dormouses kumbe ti- rodents tin’wana.
Ntlawa wa ntumbuluko wa monkeypox wa ha tiveki. Hambiswiritano, ti rodents ta Afrika na ti primate letingariki vanhu (tofana na ti monkeys) tinga rhwala ti virus naku tlulela vanhu.
Kuhambana na Covid-19, leyi tlulelaka swinene, monkeypox hi ntolovelo ayi olovi ku yi hangalasa exikarhi ka vanhu.
Loko vanhu va ri eku hlanganiseni swinene, ti- monkeypox ti hangalaka hi ku tirhisa mathonsi lamakulu ya ku hefemula; ku khumbana hi ku kongoma na swirhumbana swa nhlonge kumbe mati ya miri; kumbe hi ndlela leyi nga kongomangiki hi ku tirhisa swiambalo leswi thyakeke kumbe swiambalo swa le mubedweni.
Vanhu vo tala lava tluleriweke hi monkeypox va ni swikombiso swo fana ni swa mukhuhlwana, swo tanihi . Ku vava ka ku hisa ka miri ni ka le ndzhaku, swin’we ni swirhumbana leswi nyamalaka hi ku tisungulela ku nga si hela mavhiki mambirhi ku ya eka mune.
Hi ku ya hi Nhlangano wa Rihanyo wa Misava Hinkwayo, xiphemu xa vanhu lava faka hi vuvabyi bya monkeypox xi sukela eka 1% ku ya eka 10% ..
Ku nga tekiwa magoza yo hambana ku sivela ku tluleriwa hi xitsongwatsongwana xa monkeypox :
1. Papalata ku khumbana na swifuwo leswinga rhwala xitsongwatsongwana (kukatsa na swifuwo leswi vabyaka kumbe leswi kumiweke swi file eka tindzhawu ta monkeypox).
2. Papalata ku khumbana ni swilo swihi na swihi leswi hlanganaka ni swiharhi leswi vabyaka, swo tanihi swiambalo swo etlela eka swona.
3. Ku hambanyisa vavabyi lava tluleriweke eka van’wana lava nga ha vaka ekhombyeni ro tluleriwa hi vuvabyi.
4. Hlayisa vuhlayiseki bya kahle bya mavoko endzhaku ko khumbana na swiharhi leswi tluleriweke kumbe vanhu. Hi xikombiso, hlamba mavoko ya wena hi xisibi ni mati kutani u tirhisa switirhisiwa swo basisa mavoko leswi sekeriweke eka byala.
5. Tirhisa switirhisiwa swo tisirhelela swa munhu hi xiyexe loko u khathalela vavabyi.
Swidlaya-switsongwatsongwana swa le makaya leswi tolovelekeke swi nga dlaya xitsongwatsongwana xa monkeypox.
Ntshembo wa leswaku u ta khathalela eka leswi .