Diɲɛ sigida don: A bɛ nɔ min bila dusukun ni jolisiraw la .

Diɲɛ sigida don: A bɛ nɔ min bila dusukun ni jolisiraw la .

Diɲɛ sigida don, min bɛ kɛ san o san zuwɛnkalo tile 5, o ye hakilijiginba ye an ka sigida lamini nafa kan ani jɛ-ka-baara mago bɛ minnu na walasa k’u lakana. Hali n’a y’a sɔrɔ nin don in kun fɔlɔ ye ka sigida koɲɛw jira ani ka wale sabatilenw sabati, a nafa ka bon fana ka jɛɲɔgɔnya jugu faamuya sigida kɛnɛyako ni hadamadenw ka kɛnɛya cɛ, kɛrɛnkɛrɛnnenya la dusukun ni ninakili lafiyayɔrɔw la. Nin barokun in bɛ sɛgɛsɛgɛli kɛ cogo min na sigida koɲɛw bɛ nɔ bila nin kɛnɛyako fan ninnu na, wa a bɛ sinsin an ka kɛnɛyako kɔlɔsili n’a lakanani nafa kan sigida fɛn caman Changements de la changement.

Jɛɲɔgɔnya min bɛ sigida ni kɛnɛyako cɛ .

An bɛ sigida min kɔnɔ, o bɛ nɔ bila an ka kɛnɛya la tigitigi. Fiɲɛ saniyalen, ji ani dugukolo ye fɛnba ye an ka ɲɛtaa la, ka sɔrɔ nɔgɔ ni sigida tiɲɛni bɛ faratiba lase kɛnɛyako ma. An bɛ fiɲɛ min sama, an bɛ ji min, ani an bɛ dumuni min dun, o bɛɛ bɛ nɔ bila sigida cogoyaw la, o min bɛ nɔ bila an farikolo baarakɛcogo la ani kɛnɛya bɛɛ lajɛlen na.

Fiɲɛ nɔgɔli ni ninakili kɛnɛya .

Fiɲɛ nɔgɔli ye sigida kɛnɛyako gɛlɛyabaw dɔ ye diɲɛ kɔnɔ. Nɔgɔw i n’a fɔ fɛnɲɛnamafagalanw (PM), azote dioksidi (NO2), dioksidi sulfure (SO2), ani ozɔni (O3) bɛ se ka don ninakilicogo la fo ka se a jugumanba ma, o bɛ kɛ sababu ye ka kɔlɔlɔ caman sɔrɔ. Nin nɔgɔ ninnu tali kuntaalajan bɛ tali kɛ ninakilibana basigilenw na i n’a fɔ sɔgɔsɔgɔninjɛ, fogonfogonlabana basigilen (COPD), ani fogonfogon kansɛri.

·  Sɔgɔsɔgɔ : fiɲɛbana bɛ se ka sɔgɔsɔgɔninjɛ bila mɔgɔ la ani ka a taamasiɲɛw juguya. Fɛn minnu bɛ kɛ ni fɛnɲɛnamafagalanw ye, kɛrɛnkɛrɛnnenya la PM2.5, olu bɛ se ka fiɲɛbɔyɔrɔw dimi, o bɛ na ni funu ni sɛgɛsɛgɛli kɔrɔtalen ye.

·  Fogonfogonlabana basigilen (COPD) : Nɔgɔw tali ka mɛn i n’a fɔ sigarɛti sisi, iziniw ka fɛnɲɛnamafagalanw, ani bolifɛnw bɔli, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka fiɲɛbɔyɔrɔw funu basigilen sɔrɔ, o bɛ na ni Ɲɛgɛnɛsiraw ye.

·  Fogonfogon kansɛri : Nɔgɔ dɔw, i n’a fɔ hidrɔkarɔbɔni aromatikiw (PAH) minnu bɛ sɔrɔ sira bɔli la, olu ye kansɛribana ye, wa u bɛ se ka fogonfogon kansɛri farati bonya.

Dusukun ni jolisiraw ka kɛnɛya ni sigida koɲɛw .

Dusukun ni jolisiraw kɛnɛya fana bɛ nɔba bila sigida cogoyaw la. Kɔlɔsiliw y’a jira ko fiɲɛ nɔgɔli tɛ fogonfogonw dɔrɔn de minɛ, nka a bɛ se ka kɛ fana dusukun ni joli siraw la.

·  Dusukun tantanni ni kirinni : Fɛn finmanw (PM2.5) bɛ se ka don joli la, o bɛ na ni funu ni oksidan degun ye, minnu ye dusukun ni jolisiraw kow ɲɛbilaw ye i n’a fɔ dusukun tantanni ni kirinni.

·  Tansiyɔn jiginni : fiɲɛ nɔgɔli basigilen bɛ tali kɛ tansiyɔn jiginni na. Nɔgɔw bɛ se ka joli siraw sɔgɔsɔgɔ, ka dɔ fara baara hakɛ kan dusukun na ani ka tansiyɔn jiginni bila mɔgɔ la.

·  Joli siraw : fiɲɛ nɔgɔli bɛ joli siraw teliya, joli siraw labɔli joli siraw la, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka joli siraw banaw ni dusukun ni jolisiraw bana wɛrɛw sɔrɔ.

Kɛnɛya kɔlɔsili nafa .

Ni an y’a jateminɛ ko sigida koɲɛw bɛ nɔba bila ninakili ni dusukun ni jolisiraw kɛnɛya la, a nafa ka bon ka kɛnɛya kɔlɔsili bila jɔyɔrɔ fɔlɔ la. Ni aw bɛ to ka sɛgɛsɛgɛli kɛ ani ka sɛgɛsɛgɛli kɛ, o bɛ se ka bana taamasiɲɛ fɔlɔw dɔn ani ka fɛɛrɛ tigɛ waati bɛnnen na.

·  Fiɲɛ bilali kɛnɛya kɔlɔsili : fogonfogon baara sɛgɛsɛgɛliw (PFTw), i n’a fɔ sɔgɔsɔgɔninjɛ, olu bɛ se ka fogonfogon baara jateminɛ ani ka cogoyaw dɔn i n’a fɔ sɔgɔsɔgɔninjɛ ni Ɲɛgɛnɛsiraw joona. Fiɲɛ hakɛ kɔlɔsili ani nɔgɔw sɔrɔli dɔgɔyali fana bɛ se ka ninakili kɛnɛya kunbɛn. Ka fara o kan, . Furakɛlikɛlaw jɔyɔrɔ ka bon ninakiliko kɛnɛya la, u kɛtɔ ka furaw lase fogonfogon ma k’a ɲɛsin u ma, o bɛ kɛ sababu ye ka bana taamasiɲɛw lafiya joona ani ka u lafiya. U nafa ka bon kɛrɛnkɛrɛnnenya la sɔgɔsɔgɔninjɛ ni Ɲɛgɛnɛsiraw bɛ mɔgɔ minnu na, barisa u bɛ furaw fiyɛli nɔgɔya, ka ninakilicogo ɲɛ, ani ka fogonfogon baara bɛɛ lajɛlen sabati.

·  Dusukun ni jolisiraw kɛnɛya kɔlɔsili : a bɛ kɛ cogo min na tuma bɛɛ . Tansiyɔn sɛgɛsɛgɛli , kolosinsinnan hakɛ, ani dusukun tantanni kɔlɔsili nafa ka bon dusukunnabanaw kunbɛnni ni u furakɛli la. Laminiko koɲɛw dɔnni n’u nɔfɛkow bɛ se ka ɲɛnamaya kɛcogo sugandi walasa ka faratiw nɔgɔya.

Diɲɛ sigida don: Weelekan min bɛ kɛ ka ɲɛsin wale ma .

Diɲɛ sigida don bɛ kɛ yɔrɔba ye walasa ka mɔgɔw bila u hakili la sigida ni hadamadenw ka kɛnɛyako cɛsira gɛlɛn kan. O ye welekan ye ka ɲɛsin mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ ma, sigidamɔgɔw, ani gɔfɛrɛnamanw ma, u ka wale sabatilenw ta minnu bɛ an ka dugukolo ni an ka lafiya bɛɛ lakana.

·  Mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ ka wale : Ka dɔ bɔ mɔgɔ yɛrɛ ka dɛmɛ na nɔgɔya la ni foroba bolifɛnw ye, ka tiɲɛniw dɔgɔya, ani ka fɛnw dɛmɛ minnu tɛ fɛn tiɲɛ.

·  Sigidaw ka baara : Aw ye aw sen don sigida saniya baara la, jirituru, ani lafaamuyali kanpaɲiw la walasa ka sigida sigida cogoyaw ɲɛ.

·  Politiki lafasali : Ka politiki ni sariyasunw dɛmɛ minnu kun ye ka nɔgɔya dɔgɔya, ka fanga kura sɔrɔ, ani ka nafolo lakana.

Kuncɛli

Diɲɛ sigida don seli tɛ dan sigida waleɲumandɔn dɔrɔn ma, nka a bɛ an ka sigida bɛ nɔba min bila an ka kɛnɛyako la, kɛrɛnkɛrɛnnenya la an ka ninakili ni dusukun ni jolisiraw sigicogo. Ni an ye nin jɛɲɔgɔnya in faamuya ani ka fɛɛrɛ tigɛlenw tigɛ walasa ka an ka kɛnɛya kɔlɔsi ani k’a lakana, an bɛ se ka dɛmɛ don dugukolo kɛnɛman na ani jamanaden kɛnɛman na. Nin don in ka kɛ hakilijigin ye ɲɛnamaya sabatili nafa kan ani jɛ-ka-baara magoɲɛfɛnw na walasa k’an ka siniɲɛsigi lakana.

Ni an ye diɲɛ sigida don hakili minɛ, an bɛ se ka baara kɛ walasa ka diɲɛ saniyalen, kɛnɛman sɔrɔ an yɛrɛw ni siniɲɛsigiw ye.