Aldaw ti Aglawlaw ti Lubong: Ti epektona iti salun-at ti puso ken panaganges .
Ti World Environment Day, a tinawen a marambakan inton Hunio 5, ket maysa a pibotal a palagip iti kinapateg ti natural nga aglawlawtayo ken ti pannakasapul iti kolektibo a panagtignay tapno mataginayon dagitoy. Bayat a ti kangrunaan a nakaipamaysaan daytoy nga aldaw ket ti panangitampok kadagiti isyu ti aglawlaw ken panangitandudo kadagiti natalged nga aramid, napateg met a maawatan ti nauneg a koneksion ti salun-at ti aglawlaw ken salun-at ti tao, partikular kadagiti sakup ti puso ken panaganges a pagimbagan. Daytoy nga artikulo ket agsuksukisok no kasano a dagiti banag ti aglawlaw ket mangimpluensia kadagitoy nga aspeto ti salun-at ken mangipaganetget ti kinapateg ti panangmonitor ken panangsalaknib ti salun-attayo iti konteksto dagiti panagbalbaliw ti aglawlaw.
Ti pannakaisilpo ti aglawlaw ken salun-at .
Ti aglawlaw a pagnanaedantayo ket addaan iti direkta nga epekto iti salun-attayo. Ti nadalus nga angin, danum, ken daga ket kangrunaan iti pagimbagantayo, bayat a ti polusion ken pannakadadael ti aglawlaw ket mangpataud kadagiti napateg a peggad iti salun-at. Ti kalidad ti angin nga angsentayo, ti danum nga inumentayo, ken ti taraon nga us-usarentayo ket maimpluensiaan amin kadagiti kasasaad ti aglawlaw, a dayta met ti mangapektar iti panagandar ti bagitayo ken ti pakabuklan a salun-attayo.
Polusion ti angin ken salun-at ti panaganges .
Ti polusion ti angin ket maysa kadagiti kapatgan a pangta iti salun-at iti aglawlaw iti sangalubongan. Dagiti mangmulit a kas ti particulate matter (PM), nitrogen dioxide (NO2), sulfur dioxide (SO2), ken ozone (O3) ket mabalin a sumrek iti nauneg iti sistema ti panaganges, a pakaigapuan ti sakop dagiti dakes nga epekto. Ti napaut a pannakaisarang kadagitoy a mangmulit ket nainaig kadagiti napaut a sakit ti panaganges a kas iti angkit, napaut a makalapped a sakit ti bara (COPD), ken kanser ti bara.
· Asthma : Dagiti mangmulit iti angin ket mabalin a mangtignay kadagiti atake ti angkit ken mangpakaro kadagiti sintoma. Ti particulate matter, nangruna ti PM2.5, ket mabalin a mangrurod kadagiti pagangsan, a mangiturong iti panaglammin ken nangatngato a sensibilidad.
· Chronic obstructive pulmonary disease (COPD) : Ti napaut a pannakaisarang kadagiti mangmulit a kas iti asuk ti tabako, industrial emissions, ken vehicular exhaust ket mabalin a pakaigapuan ti napaut a panaglammin dagiti pagangsan, a mangiturong iti COPD.
· Kanser ti bara : Dadduma a mangmulit, kas kadagiti polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) a masarakan iti pannakaiparuar ti trapiko, ket makakanser ken mabalin a mangpaadu iti peggad ti kanser ti bara.
Dagiti banag iti salun-at ti puso ken dagiti urat ken aglawlaw .
Ti salun-at ti puso ken dagiti urat ket dakkel met ti impluensiana kadagiti kasasaad ti aglawlaw. Impakita dagiti panagadal a ti polusion ti angin ket saan laeng nga apektaranna ti bara no di ket nakaro pay ti pagbanagan ti puso ken dagiti urat ti dara.
· Atake ti puso ken stroke : Mabalin a sumrek ti napino a particulate matter (PM2.5) iti dara, a mangiturong iti panaglammin ken oxidative stress, nga isuda dagiti precursor kadagiti cardiovascular events kas iti atake ti puso ken stroke.
· hypertension : Ti napaut a pannakaisarang iti polusion ti angin ket nainaig iti nangato a presion ti dara. Dagiti mangmulit ket mabalin a pakaigapuan ti pannakaipit dagiti urat ti dara, a mangpaadu iti trabaho iti puso ken mangiturong iti alta presion.
· Atherosclerosis : Ti polusion ti angin ket mangpapartak ti proseso ti atherosclerosis, ti panagurnong ti plake kadagiti arteria, a mabalin a mangiturong iti sakit ti coronary artery ken dadduma pay a kondision ti puso ken dagiti urat.
Ti kinapateg ti panangmonitor iti salun-at .
Gapu iti dakkel nga epekto dagiti banag iti aglawlaw iti salun-at ti panaganges ken puso ken dagiti urat, nasken nga ipangpangruna ti panangmonitor iti salun-at. Makatulong dagiti regular a panagpaeksamen ken panangeksamen a mangduktal kadagiti nasapa a pagilasinan ti sakit ken mangpalaka iti naintiempuan a panangibabaet.
· Panangmonitor iti salun-at ti bara : Dagiti pulmonary function tests (PFTs), kas iti spirometry, ket mabalin a mangtingiting iti panagandar ti bara ken mangduktal kadagiti kasasaad a kas iti angkit ken COPD a nasapa. Ti panangmonitor iti kalidad ti angin ken panangkissay iti pannakaisarang kadagiti mangmulit ket makatulong met a mangtarawidwid iti salun-at ti panaganges. Mainayon pay, . Napateg ti paset dagiti nebulizer iti salun-at ti panaganges babaen ti panangitulodda iti agas a direkta kadagiti bara iti porma ti napino nga alingasaw, a mangipasigurado iti napartak ken epektibo a pannakabang-ar manipud kadagiti sintoma. Nangnangruna a makagunggona dagitoy kadagiti indibidual nga addaan iti angkit ken COPD, bayat a palakaenda ti naun-uneg a pannakalang-ab iti agas, pasayaatenda ti panaganges, ken pasayaatenda ti pakabuklan a panagandar ti bara.
· Panangmonitor ti salun-at ti puso ken dagiti urat : Regular . Napateg unay ti panangsukimat iti presion ti dara , kolesterol, ken panangmonitor iti panagpitik ti puso iti pananglapped ken panangtaming kadagiti sakit ti puso ken dagiti urat. Ti pannakaammo kadagiti banag iti aglawlaw ken ti epektoda ket mabalin a mangiwanwan kadagiti panagpili iti estilo ti panagbiag tapno mapabassit dagiti peggad.
Aldaw ti Aglawlaw ti Lubong: Maysa nga awag iti panagtignay .
Agserbi ti World Environment Day kas napateg a plataporma tapno maipakaammo ti narikut a pannakaisilpo ti salun-at ti aglawlaw ken tao. Awagan ti awag para kadagiti indibidual, komunidad, ken gobierno a mangadaptar kadagiti natalged nga aramid a mangsalaknib agpadpada iti planetatayo ken iti pagimbagantayo.
· Indibidual a panagtignay : Kissayan dagiti personal a kontribusion iti polusion babaen ti panagusar iti transportasion publiko, panangkissay iti basura, ken panangsuporta kadagiti produkto a makaay-ayo iti aglawlaw.
· Engagement ti komunidad : Makiraman kadagiti lokal nga aktibidad ti panagdalus, panagmula ti kayo, ken dagiti kampania ti pannakaammo tapno mapasayaat dagiti lokal a kasasaad ti aglawlaw.
· Panangitandudo iti Patakaran : Suportaran dagiti patakaran ken pagannurotan a panggepna a pabassiten ti polusion, itandudo ti mapabaro nga enerhia, ken salakniban dagiti natural a gameng.
Tungpalna
Ti panangrambak iti World Environment Day ket saan laeng a maipapan iti panangapresiar iti nakaparsuaan no di ket panangbigbig pay iti dakkel nga epekto ti aglawlawtayo iti salun-attayo, partikular dagiti sistematayo iti panaganges ken puso ken dagiti urat. Babaen ti pannakaawat iti daytoy a koneksion ken panangaramid kadagiti proaktibo nga addang tapno mamonitor ken masalakniban ti salun-attayo, makatulongtayo iti nasalsalun-at a planeta ken nasalsalun-at a populasion. Bay-am a daytoy nga aldaw ket maysa a palagip iti kinapateg ti natalged a panagbiag ken ti pannakasapul iti kolektibo a panagtignay tapno masalakniban ti masakbayantayo.
Babaen ti panangarakup iti espiritu ti World Environment Day, makapagtrabahotayo nga agturong iti nadaldalus, nasalsalun-at a lubong para iti bagitayo ken dagiti masanguanan a kaputotan.
