ދުނިޔޭގެ ތިމާވެށީގެ ދުވަސް: ކާޑިއޯ ވެސްކިއުލަރ އަދި ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ސިއްހަތަށް އޭގެ އަސަރު

ދުނިޔޭގެ ތިމާވެށީގެ ދުވަސް: ކާޑިއޯ ވެސްކިއުލަރ އަދި ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ސިއްހަތަށް އޭގެ އަސަރު

ޖޫން މަހުގެ 5 ވަނަ ދުވަހު އަހަރަކު އެއްފަހަރު ފާހަގަކުރާ ދުނިޔޭގެ ތިމާވެށީގެ ދުވަހަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ޠަބީޢީ ވަށައިގެންވާ މާހައުލުގެ މުހިންމުކަމާއި، އެކަންކަން ރައްކާތެރިކުރުމަށް ޖަމާޢަތުގެ ފިޔަވަޅު އެޅުމުގެ ބޭނުންތެރިކަމުގެ މުހިންމު ހަނދާންކޮށްދޭ ދުވަހެކެވެ. މި ދުވަހުގެ އަސާސީ ފޯކަސްއަކީ ތިމާވެށީގެ މައްސަލަތަކަށް އަލިއަޅުވާލައި، ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ކަންކަން ކުރިއެރުވުން ކަމުގައި ވިޔަސް، ތިމާވެށީގެ ސިއްހަތާއި އިންސާނާގެ ސިއްހަތާ އޮންނަ ފުން ގުޅުން، ޚާއްސަކޮށް ކާޑިއޯވަސްކިއުލަރ އަދި ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ރަނގަޅުކަން ދެނެގަތުމަކީ ވެސް މުހިންމު ކަމެކެވެ. މި ލިޔުމުގައި ޞިއްޙަތުގެ މި ކަންކަމަށް ތިމާވެށީގެ ކަންތައްތަކުން އަސަރުކުރާ ގޮތާއި، ތިމާވެށްޓަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުގެ ތެރެއިން އަޅުގަނޑުމެންގެ ޞިއްޙަތު މޮނިޓަރކޮށް ރައްކާތެރިކުރުމުގެ މުހިންމުކަން ފާހަގަކޮށްފައިވެއެވެ.

ތިމާވެށްޓާއި ސިއްހަތާ އޮންނަ ގުޅުން

އަޅުގަނޑުމެން ދިރިއުޅޭ މާހައުލަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ސިއްހަތަށް ސީދާ އަސަރުކުރާ އެއްޗެކެވެ. ސާފު ވައި، ފެން، އަދި ފަސްގަނޑަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ހެޔޮ ދުޅަހެޔޮކަމަށް އަސާސީ އެއްޗަކަށް ވާއިރު، ތަޣައްޔަރުވުމާއި ތިމާވެށި ހަލާކުވުމުން ސިއްހީ ގޮތުން ބޮޑެތި ނުރައްކާތަކެއް ކުރިމަތިވެއެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ނޭވާލާ ވައިގެ ފެންވަރާއި، އަޅުގަނޑުމެން ބޯ ފެނާއި، އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުންކުރާ ކާނާގެ އަސަރު ތިމާވެށީގެ ޙާލަތްތަކުގެ އަސަރުކުރާއިރު، އެކަމުގެ ސަބަބުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ހަށިގަނޑުގެ މަސައްކަތްތަކަށާއި، ޖުމްލަ ސިއްހަތަށް އަސަރުކުރެއެވެ.

ވައި ތަޣައްޔަރުވުމާއި ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ސިއްހަތު

ވައި ތަޣައްޔަރުވުމަކީ ދުނިޔޭގެ ފެންވަރުގައި ތިމާވެށްޓަށް ދިމާވެފައިވާ އެންމެ ބޮޑު އެއް ސިއްހަތަށް އޮތް ނުރައްކަލެވެ. ޕާޓިކިއުލެޓް މެޓަރ (ޕީއެމް)، ނައިޓްރޯޖަން ޑައިއޮކްސައިޑް (NO2)، ސަލްފަރ ޑައިއޮކްސައިޑް (SO2)، އަދި އޯޒޯން (O3) ފަދަ ތަޣައްޔަރު މާއްދާތަކުގެ ސަބަބުން ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ފުންމިނަށް ވަދެ، އޭގެ ސަބަބުން ނޭދެވޭ އަސަރުތަކެއް ކުރެވިދާނެއެވެ. މި ތަޣައްޔަރުވާ މާއްދާތަކަށް ދިގު މުއްދަތަކަށް ހުށަހެޅުމަކީ އެސްފީނާ، ކްރޮނިކް އޮބްސްޓްރަކްޓިވް ޕަލްމޮނަރީ ޑިޒީޒް (ސީއޯޕީޑީ)، އަދި ފުއްޕާމޭގެ ކެންސަރު ފަދަ ދިގުމުއްދަތުގެ ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ބަލިތަކާ ގުޅުން ހުރި ކަމެކެވެ.

·  އެސްފީނާ : ވައިގެ މަގުން ތަޣައްޔަރުވާ މާއްދާތަކުގެ ސަބަބުން އެސްފީނާއަށް ހަމަލާދީ، އަލާމާތްތައް އިތުރަށް ގޯސްވެދާނެ އެވެ. ޕާރޓިކިއުލެޓް މެޓަރ، ޚާއްޞަކޮށް PM2.5 އިން ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ތެރެއަށް ރިއްސާތީ، ދުޅަވެ، ނާޒުކުކަން އިތުރުވެގެންދެއެވެ.

·  ކްރޮނިކް އޮބްސްޓްރަކްޓިވް ޕަލްމޮނަރީ ޑިޒީޒް (COPD) : ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލުކުރުމާއި، ސިނާޢީ ގޮތުން ދޫކުރާ ދުންތަކާއި، ވެހިކަލްގެ އެގްޒޯސްޓް ފަދަ ތަޣައްޔަރު މާއްދާތަކަށް ގިނަ ދުވަހު ހުށަހެޅުމުން ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ކްރޮނިކް އިންފްލެމޭޝަން އުފެދި، ސީއޯޕީޑީ އަށް މަގުފަހިވެއެވެ.

·  ފުއްޕާމޭގެ ކެންސަރު : ޓްރެފިކް އެމިޝަންތަކުގައި ހުންނަ ޕޮލިސައިކްލިކް އެރޮމެޓިކް ހައިޑްރޯކާބަންސް (ޕީއޭއެޗް) ފަދަ ވަކި ތަޣައްޔަރު މާއްދާތަކަކީ ކާސިނޯޖެނިކް އަދި ފުއްޕާމޭގެ ކެންސަރުގެ ނުރައްކާ އިތުރުކޮށްދޭ މާއްދާތަކެކެވެ.

ކާޑިއޯވަސްކިއުލަރ ހެލްތު އެންޑް އެންވަޔަރަންމަންޓަލް ފެކްޓަރސް

އަދި ތިމާވެށީގެ ހާލަތުގެ ސަބަބުން ކާޑިއޯ ވެސްކިއުލަރ ސިއްހަތަށް ވެސް ވަރަށް ބޮޑު އަސަރެއް ކުރެއެވެ. ދިރާސާތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި ވައި ތަޣައްޔަރުވުމަކީ ފުއްޕާމޭއަށް އަސަރުކުރާ ކަމެއް ނޫން ކަމަށާއި ހިތާއި ލޭހޮޅިތަކަށް ވެސް ބޮޑެތި އަސަރުތަކެއް ކުރާ ކަމެއް ކަމަށް ދިރާސާތަކުން ދައްކަ އެވެ.

. ) ​

·  ހައިޕަރޓެންޝަން : ވައި ތަޣައްޔަރުވުމަށް ދިގު މުއްދަތަކަށް ހުށަހެޅުމަކީ ލޭގެ ޕްރެޝަރު މަތިވުމާ ގުޅުންހުރި ކަމެކެވެ. ތަޣައްޔަރުވާ މާއްދާތަކުގެ ސަބަބުން ލޭހޮޅިތައް ކޮންސްޓްރިކްޓްވެ، ހިތަށް ކުރާ މަސައްކަތުގެ ބުރަ އިތުރުވެ، ހައިޕަރޓެންޝަން އަށް މަގުފަހިވެދާނެއެވެ.

·  އެތެރޮސްކްލޮރޯސިސް : ވައި ތަޣައްޔަރުވުމުން އެތެރޮސްކްލޮރޯސިސްގެ ޕްރޮސެސް އަވަސްވެ، އާޓާރީތަކުގައި ޕްލެކް އުފެދި، ކޮރޮނަރީ އާޓާރީ ޑިޒީޒް އަދި އެހެނިހެން ކާޑިއޯވަސްކިއުލަރ ހާލަތްތަކަށް މަގުފަހިވެއެވެ.

ސިއްހީ ގޮތުން މޮނިޓަރ ކުރުމުގެ މުހިންމުކަން

ނޭވާލާ ނިޒާމާއި ކާޑިއޯ ވެސްކިއުލަރ ހެލްތަށް ތިމާވެށީގެ ކަންތައްތަކުގެ ސަބަބުން ކުރާ ބޮޑު އަސަރަށް ބަލާއިރު، ސިއްހީ މޮނިޓަރިންގ އަށް އިސްކަން ދިނުމަކީ ކޮންމެހެން ކުރަންޖެހޭ ކަމެކެވެ. ގަވާއިދުން ޗެކްއަޕް ކުރުމާއި ސްކްރީނިންގ ގެ ސަބަބުން ބަލީގެ ކުރީކޮޅުގެ އަލާމާތްތައް ދެނެގަނެ، ވަގުތުން އިންޓަރވެންޝަން އަށް މަގުފަހިވެދާނެއެވެ.

·  ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ސިއްހަތު މޮނިޓަރ ކުރުން : ސްޕައިރޮމެޓްރީ ފަދަ ޕަލްމޮނަރީ ފަންކްޝަން ޓެސްޓްސް (ޕީއެފްޓީ) ތަކުން ފުއްޕާމޭގެ ފުންކްޝަން ވަޒަންކޮށް، އެސްފީނާ އާއި ސީއޯޕީޑީ ފަދަ ހާލަތްތައް އަވަހަށް ދެނެގަނެވޭނެއެވެ. ވައިގެ ފެންވަރު މޮނިޓަރކޮށް، ތަޣައްޔަރުވާ ތަކެތިން ހުށަހެޅުމަކީ ވެސް ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ސިއްހަތު ބެލެހެއްޓުމަށް އެހީތެރިވެދޭނެ ކަމެކެވެ. މީގެ އިތުރުން، ނޭވާލާ ނިޒާމުގެ ސިއްހަތުގައި ނެބިއުލައިޒާސް އަކީ ސީދާ ފުއްޕާމޭއަށް ބޭސް ފޯރުކޮށްދީ، އަލާމާތްތަކުން ހަލުވި އަދި ފައިދާހުރި ލުއިތަކެއް ހޯދައިދީ، ފުއްޕާމޭއަށް ސީދާ ބޭސް ފޯރުކޮށްދީގެންނެވެ. އެއީ ޚާއްޞަކޮށް ނޭވާހިއްލުމާއި ސީއޯޕީޑީ ހުންނަ ފަރުދުންނަށް ފައިދާހުރި އެއްޗެހި ކަމުގައި ވާއިރު، ބޭސްތައް ފުންކޮށް ނޭވާލާއިރު، ނޭވާލާން ރަނގަޅުވެ، ޖުމްލަ ފުއްޕާމޭގެ މަސައްކަތް އިތުރުކޮށްދެއެވެ.

·  ކާޑިއޯވަސްކިއުލަރ ހެލްތު މޮނިޓަރިންގ : ރެގިއުލާ ލޭގެ ޕްރެޝަރު ޗެކްކުރުމާއި ، ކޮލެސްޓްރޯލްގެ މިންވަރާއި، ހިތުގެ ދުވެލި މޮނިޓަރކުރުމަކީ ކާޑިއޯވަސްކިއުލަރ ބަލިތަކުން ރައްކާތެރިވުމާއި މެނޭޖްކުރުމުގައި ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. ތިމާވެށީގެ ކަންތައްތަކާއި އެ ކަންތައްތަކުގެ އަސަރު ހޭލުންތެރިކުރުމަކީ ނުރައްކާތައް ކުޑަކުރުމަށް ދިރިއުޅުމުގެ ވައްޓަފާޅި އިޚްތިޔާރުކުރުމަށް މަގުދައްކައިދޭނެ ކަމެކެވެ.

ދުނިޔޭގެ ތިމާވެށީގެ ދުވަސް: ފިޔަވަޅު އެޅުމަށް ގޮވާލާ

ދުނިޔޭގެ ތިމާވެށީގެ ދުވަހަކީ ތިމާވެށްޓާއި އިންސާނާގެ ސިއްހަތާ ދެމެދު އޮންނަ އުނދަގޫ ގުޅުމަށް ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުމަށް މުހިންމު ޕްލެޓްފޯމެއްގެ ގޮތުގައި ޚިދުމަތްކުރާ ދުވަހެކެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ޕްލެނެޓާއި އަޅުގަނޑުމެންގެ ހެޔޮ ދުޅަހެޔޮކަން ވެސް ރައްކާތެރިކޮށްދޭ ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ކަންކަން ގެންގުޅުމަކީ ވަކިވަކި ފަރުދުންނާއި މުޖުތަމައުތަކާއި ސަރުކާރުތަކަށް ފިޔަވަޅު އެޅުމަށް ގޮވާލުމެކެވެ.

·  ފަރުދީ ފިޔަވަޅު އެޅުން : އާންމު ދަތުރުފަތުރުގެ ވަސީލަތްތައް ބޭނުންކޮށްގެން ތަޣައްޔަރުވުމަށް ޒާތީ ކޮންޓްރިބިއުޝަންތައް މަދުކޮށް، ކުނި މަދުކޮށް، އީކޯ ފްރެންޑްލީ ޕްރޮޑަކްޓްތަކަށް އެހީތެރިވެދިނުން.

·  ކޮމިއުނިޓީ އެންގޭޖްމަންޓް : ލޯކަލް ސާފުކުރުމުގެ ހަރަކާތްތަކާއި، ގަސް އިންދުމާއި، ލޯކަލް ތިމާވެށީގެ ހާލަތު ރަނގަޅު ކުރުމަށް ހޭލުންތެރިކުރުމުގެ ކެމްޕޭންތަކުގައި ބައިވެރިވުން.

·  ސިޔާސަތު ވަކާލާތުކުރުން : ތަޣައްޔަރުވުން މަދުކުރުމާއި، އިއާދަކުރަނިވި ހަކަތަ ކުރިއެރުވުމާއި، ޤުދުރަތީ ވަސީލަތްތައް ހިމާޔަތްކުރުމުގެ މަޤްޞަދަކީ ސިޔާސަތުތަކާއި ޤަވާޢިދުތަކަށް ތާއީދުކުރުން.

ނިންމުން

ދުނިޔޭގެ ތިމާވެށީގެ ދުވަސް ފާހަގަކުރުމަކީ ހަމައެކަނި ޠަބީޢަތުގެ އަގުވަޒަންކުރުމުގެ ކަމެއް ނޫން ކަމަށާއި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ތިމާވެށްޓުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ސިއްހަތަށް ކުރާ ފުން އަސަރުތަކާއި، ޚާއްޞަކޮށް އަޅުގަނޑުމެންގެ ނޭވާލާ ނިޒާމާއި، ކާޑިއޯވަސްކިއުލަރ ސިސްޓަމްތައް ދެނެގަތުމަށް ވެސް ފާހަގަކުރެވޭ ކަމެއް ކަމަށެވެ. މި ގުޅުން ވިސްނައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ސިއްހަތު މޮނިޓަރކޮށް ރައްކާތެރިކުރުމަށް ޕްރޮއެކްޓިވް ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅައިގެން، ދުޅަހެޔޮ ޕްލެނެޓަކާއި ދުޅަހެޔޮ އާބާދީއަކަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޙިއްޞާ ކުރެވިދާނެއެވެ. މި ދުވަހަކީ ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ދިރިއުޅުމުގެ މުހިންމުކަމާއި، އަޅުގަނޑުމެންގެ މުސްތަޤްބަލް ރައްކާތެރިކުރުމަށްޓަކައި ޖަމާޢަތުގައި ފިޔަވަޅު އެޅުމުގެ ބޭނުންތެރިކަން ހަނދާންކޮށްދިނުމެއް ކަމުގައި ހަދާށެވެ.

ދުނިޔޭގެ ތިމާވެށީގެ ދުވަހުގެ ރޫޙު ގަބޫލުކޮށްގެން، އަޅުގަނޑުމެންނަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ ނަފްސާއި އަންނަން އޮތް ޖީލުތަކަށް ސާފު، ދުޅަހެޔޮ ދުނިޔެއަކަށް މަސައްކަތް ކުރެވޭނެއެވެ.