Dusukunnabana tora saya sababuba dɔ ye diɲɛ kɔnɔ, min bɛ mɔgɔ miliyɔn caman sɔrɔ jamanaden hakɛ bɛɛ la. Nka, farati minnu bɛ dusukunnabana bila mɔgɔ la, olu caman bɛ se ka ɲɛnabɔ ni u dɔnni ye joona ani ni kɔlɔsili bɛ kɛ u kan tuma bɛɛ. Aw bɛ se ka to aw dusukun kɛnɛya sanfɛ cogo ɲuman minnu na, olu dɔ ye ka to ka bolokɔni tansiyɔn jateminɛnan kɛ. Nin baarakɛminɛn in min bɛ se ka baara kɛ nɔgɔya la ani min bɛ se ka sɔrɔ, o bɛ hakilina nafamaw di i dusukun ni jolisiraw kɛnɛya kan, o b’a to i bɛ se ka fɛɛrɛ tigɛ ka ɲɛ walasa ka dusukunnabana kunbɛn sani a ka kɛ haminankoba ye.
Nin barokun in kɔnɔ, an bɛna tansiyɔn kɔlɔsili nafa dɔn tuma bɛɛ, a bɛ se ka dusukunnabana kunbɛn cogo min na, ani fɛɛrɛ ɲumanw minnu bɛ kɛ ka bolokɔni tansiyɔn kɔlɔsili kɛ ka ɲɛ.
Jɛɲɔgɔnya min bɛ tansiyɔn ni dusukunnabana cɛ .
Tansiyɔn ye fanga ye min bɛ kɛ joli lamini na joli siraw kogow kan. Ni tansiyɔn bɛ to ka caya kojugu, a bɛ se ka joli siraw tiɲɛ, o bɛ na ni bana ye min bɛ wele ko tansiyɔn jiginni. Tansiyɔn jiginni bɛ fɔ a ma tuma caman ko 'Silent Killer' bawo a bɛ se ka kɛ a tɛ taamasiɲɛ kɔlɔsilenw jira, nka a bɛ dɔ fara kosɛbɛ dusukun ni jolisiraw ka bana juguw kan i n’a fɔ dusukunnabana, jolida, ani sugunɛbaralabana.
Tansiyɔn jiginni bɛ degun wɛrɛ bila dusukun ni joli siraw la, o bɛ a to a ka gɛlɛn dusukun na ka joli bɔn ka ɲɛ. Waati tɛmɛnen kɔfɛ, o bɛ na ni joli siraw sɔgɔli ni u gɛlɛyali ye, bana min bɛ wele ko jolilabanaw, o ye faratiba ye dusukunnabana ma. Ni aw bɛ to ka aw ka tansiyɔn kɔlɔsi ni bolokɔni tansiyɔn jateminɛnan ye, aw bɛ se ka aw ka tansiyɔn jiginni ye joona ani ka fɛɛrɛ tigɛ sani bana ka kɛ ko gɛlɛn ye.
A nafa ka bon kosɛbɛ ka a dɔn joona .
Dusukunnabana kunbɛnni sababuba dɔ ye ka a dɔn joona. Baara kɛli ni an ye tuma bɛɛ . Bolo tansiyɔn jateminɛbaga bɛ se ka dɛmɛ don ka tansiyɔn hakɛ caman dɔn, i n’a fɔ tansiyɔn jiginni walima tansiyɔn jiginni, o bɛ se ka kɛ fɛn ye min tɛ kɔlɔsi ni aw ma a lajɛ tuma bɛɛ. Ni aw ye tansiyɔn jiginni dɔn joona, aw bɛ se ka fɛɛrɛw tigɛ joona walasa k’a kunbɛn, a kɛra ɲɛnamaya kɛcogo caman yeli ye, fura, walima u fila bɛɛ.
A ka ca a la, tansiyɔn jiginni bɛ se ka kunbɛn ani ka a yɛrɛ wuli ni ɲɛnamaya kɛcogo nɔgɔmanw ye, i n’a fɔ:
Dumuni nafama dunni (misali la, natiri hakɛ dɔgɔyali, dumuni minnu falen don potasiyɔmu na, olu caya) .
Degeli kɛli tuma bɛɛ (a ka dɔgɔn miniti 150 ma aerobic aerobic baara la dɔgɔkun kɔnɔ)
Degun kunbɛncogo fɛɛrɛw (Yoga, hakilijakabɔ, ninakili degeliw) .
Dɔlɔmin ni sigarɛtimin dabila .
Ni aw bɛ to aw ka tansiyɔn sanfɛ, aw bɛ se ka kunnafoni sɔrɔ aw ka ɲɛnamaya kɛcogo kan ani ka baara kɛ ni aw ka kɛnɛyabaarakɛla ye walasa ka aw tanga furakɛli caman ma minnu bɛ se ka don mɔgɔ la don nataw la.
Bolo tansiyɔn sɛgɛsɛgɛlikɛlan bɛ baara kɛ cogo min na .
Bolo tansiyɔn jateminɛlan, a bɛ fɔ fana ko tansiyɔn sanfɛla la, o ye minɛn ye min bɛ kɛ ka joli tansiyɔn suman ni a bɛ woyo joli siraw fɛ. O minɛn ninnu bɛ na ni mansin ye min bɛ bolokɔni sanfɛla lamini, pɔnpe min bɛ kɛ ka mansin fiyɛ, ani jateminɛnan walima nizɛri jiralan walasa ka jaabiw kalan. Kɔlɔsilikɛla bɛ baara kɛ ni joli bɔli ye bolokɔni na waati dɔɔni kɔnɔ ani ka degun bɔ dɔɔni dɔɔni, joli bɛ daminɛ yɔrɔ min na, o suman tuguni.
A tɛ i n’a fɔ bolokɔni walima bolokɔni tansiyɔn sɛgɛsɛgɛlikɛlanw, minnu bɛ se ka kɛ ko u tɛ tiɲɛ, bolokɔni tansiyɔn sɛgɛsɛgɛlikɛlanw bɛ kalan minnu bɛ se ka da u kan, kɛrɛnkɛrɛnnenya la ni u bɛ kɛ ka ɲɛ. Mansin bɛ bila bolokɔni sanfɛla la ni dusukun ni dusukun ta ye kelen ye, o min bɛ kalan tigitigiw sabati. Bi bolo tansiyɔn sɛgɛsɛgɛlikɛlan caman fana bɛ ni fɛnw ye i n’a fɔ hakilijagabɔfɛnw marali, kalan caman kɛli cɛmancɛ la, ani dusukun tantanni basigilenw sɔrɔli, o bɛ kɛ sababu ye ka i dusukun ni jolisiraw kɛnɛyacogo bɛɛ lajɛlen jira.
Nafa minnu bɛ sɔrɔ kɔlɔsili la tuma bɛɛ .
Ni aw bɛ baara kɛ ni bolokɔni tansiyɔn jateminɛlan ye tuma bɛɛ, o bɛ nafa jɔnjɔn caman di, o bɛɛ jɔyɔrɔ ka bon dusukunnabana kunbɛnni na:
1. Yɛlɛma minnu bɛ kɛ waati kɔnɔ .
Kɔlɔsili kɛli tuma bɛɛ, o b’a to aw bɛ se ka fɛn caman sɛgɛsɛgɛ aw ka tansiyɔn na waati kɔnɔ. O nafa ka bon barisa tansiyɔn bɛ wuli tile bɛɛ ka a sababu kɛ fɛn suguya caman ye, i n’a fɔ farikoloɲɛnajɛ, degun hakɛ, walima dumunikɛcogo. Ni aw ye kalan caman kɛ tile walima dɔgɔkun caman kɔnɔ, aw bɛ se ka aw ka tansiyɔn jiginni cogoya dɔ sigi sen kan, ka aw ni aw ka kɛnɛyabaarakɛla dɛmɛ ka jateminɛ kɛ ka ɲɛ ani ka fɛn caman sɛmɛntiya aw ka kɛnɛyako bolodalen na.
Misali la, ni aw ye aw ka tansiyɔn kɔlɔsi tuma bɛɛ, a bɛ se ka kɛ ko waati sera ka ɲɛnamaya kɛcogo kura ta walima ka taa aw ka kɛnɛyabaarakɛla fɛ walasa ka jateminɛ kɛ ka taa a fɛ.
2. Kɛnɛya sabatili fɛɛrɛw dabɔli mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ la .
Baara kɛli ni an ye tuma bɛɛ . Bolo tansiyɔn jateminɛbaga bɛ aw dɛmɛ ka a faamu aw farikolo bɛ baara ni kɛcogo wɛrɛw jaabi cogo min na. Misali la, ni aw ye fɛn dɔw Changer kɔsa in na aw ka dumunikɛcogo la, farikoloɲɛnajɛ kɛcogo la, walima furaw la, tansiyɔn jiginni bɛ se ka teliya ka hakilinaw di aw ma nin ko ninnu bɛ nɔ bila aw dusukun kɛnɛya la cogo min na. Nin hakilina in nafa ka bon walasa ka aw ka kɛnɛya sabatili fɛɛrɛw labɛn ani ka u kɛ aw yɛrɛ ye, ka a lajɛ ko aw bɛ sira ɲuman kan dusukunnabana kunbɛnni na.
3. Furakɛli kɔlɔlɔw ɲɛnabɔli .
Ni tansiyɔn jiginni bɛ mɔgɔ minnu na kaban walima ni dusukunnabana bɛ mɔgɔ minnu na, olu bɛ se ka furakɛli kɛcogo ɲɛ. Ni aw ye kunnafoniw di waati yɛrɛ la furaw walima ɲɛnamaya kɛcogo caman yeli cogo kan, o bɛ banabagatɔw ni kɛnɛyabaarakɛlaw bɛɛ dɛmɛ u ka se ka fɛn dɔw sɛmɛntiya waati bɛnnen na. Misali la, ni aw ka dɔgɔtɔrɔ ye fura di a ma ko a ka tansiyɔn jigin, aw bɛ to ka kalan kɛ ka a lajɛ ni a tata hakɛ sɛbɛnnen bɛ a la walima ni a ka kan ka ladilan.
4. Faratiba waatiw dɔnni .
Ko minnu bɛ mɔgɔ degun, i n’a fɔ baara waati dantigɛli walima denbaya koɲɛw, olu bɛ se ka kɛ sababu ye ka tansiyɔn jiginni kɛ waati dɔɔni kɔnɔ. Ni aw bɛ to ka aw ka tansiyɔn ta, aw bɛ se ka nin faratiba waatiw dɔn ani ka fɛɛrɛw tigɛ walasa k’u ɲɛnabɔ. Ni aw ye aw ka tansiyɔn to a ka teli ka wuli, o bɛ se ka aw dɛmɛ ka degunw dɔgɔya, i n’a fɔ hakilijagabɔ kɛcogo walima lafiya fɛɛrɛw, minnu bɛ se ka aw dusukun ni aw joli siraw to kɛnɛya la ka ɲɛ.
5. nɔgɔya ni sɔrɔli .
A tɛ i n’a fɔ dɔgɔtɔrɔw ka biro la, o bɛ se ka kɛ kalo damadɔ o kalo damadɔ dɔrɔn, bolokɔni tansiyɔn sɛgɛsɛgɛlikɛlan bɛ a to i ka i ka tansiyɔn lajɛ i ka nɔgɔya la, so kɔnɔ walima hali taama na. O nɔgɔya in b’a to kɔlɔsili bɛ kɛ delinanko ye tuma bɛɛ, sanni ka kɛ baara ye min bɛ kɛ tuma dɔw la. So kɔlɔsili nafa ka bon kɛrɛnkɛrɛnnenya la mɔgɔ kelen-kelenw ma minnu tɛ se ka taa dɔgɔtɔrɔso la tuma caman walima minnu sigilen bɛ yɔrɔ janw na.
Kuncɛli: Ka fanga di i yɛrɛ ma walasa ka dusukunnabana kunbɛn .
Ni aw bɛ to ka bolokɔniw tansiyɔn sɛgɛsɛgɛli kɛ, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka dusukunnabana kunbɛn kosɛbɛ. Ni aw bɛ tansiyɔn hakɛ caman sɔrɔ joona, ka hakilina nafamaw di aw ka kɛnɛya kan, ani ka aw dɛmɛ ka faratiw kunbɛn ka ɲɛ, nin minɛn in bɛ fanga di mɔgɔ kelen kelen bɛɛ ma u ka fɛɛrɛw tigɛ minnu bɛ se ka kɛ ka ɲɛ ka ɲɛsin dusukun kɛnɛman ma.
Tansiyɔn jɔyɔrɔba faamuyali dusukun kɛnɛya la ani ka baara kɛ ni . Bolo tansiyɔn jateminɛlan i n’a fɔ kɛnɛya sabatili basigilen dɔ bɛ se ka dɛmɛ don ka dusukun ni jolisiraw ka ko kuntaalajanw bali ani ka kɛnɛya bɛɛ lajɛlen ɲɛ. Ni baarakɛminɛn nɔgɔman dɔ don, min tɛ mɔgɔ minɛ, i bɛ se ka i ka kɛnɛya lajɛ ka taa a fɛ ani ka latigɛw kɛ minnu bɛ dusukunnabana bali. Dusukun kɛnɛya kunba ye ɲɔgɔndan ye, wa ni kɔlɔsili bɛ kɛ tuma bɛɛ, aw bɛ se ka fɛɛrɛ dɔ sigi sen kan min bɛ ɲɛnamaya jan ni kɛnɛya sabati.
