व्यायाम कन्नै ब्लड प्रेशर क्यों घट्ट होई सकदा ऐ?
व्यायाम कन्नै प्रेरित हाइपोटेंशन दे तंत्र च मते सारे कारक शामल न , जि’यां न्यूरोह्यूमरल कारक , संवहनी संरचना ते प्रतिक्रियाशीलता , शरीर दा वजन , ते इंसुलिन प्रतिरोधक क्षमता च कमी ।खास तौर उप्पर निम्नलिखित पैह्लुएं च परिलक्षित होंदा ऐ :
1. व्यायाम स्वायत्त नर्भ दे कम्मै च सुधार करी सकदा ऐ , सिम्पैथेटिक नर्वस सिस्टम दे तनाव गी घट्ट करी सकदा ऐ , कैटेकोलामाइन दी रिलीज गी घट्ट करी सकदा ऐ , जां मनुक्खी शरीर दी कैटेकोलामाइन दे प्रति संवेदनशीलता गी घट्ट करी सकदा ऐ ।
2. व्यायाम कन्नै इंसुलिन रिसेप्टर दी संवेदनशीलता बधी सकदी ऐ, 'अच्छा कोलेस्ट्रॉल' - उच्च घनत्व आह्ले लिपोप्रोटीन दा स्तर बधी सकदा ऐ, 'बुरा कोलेस्ट्रॉल' - कम घनत्व आह्ले लिपोप्रोटीन दा स्तर घट्ट करी सकदा ऐ, ते धमनीकाठिन्य दी डिग्री गी घट्ट करी सकदा ऐ।
3. व्यायाम पूरे शरीर च मांसपेशियें गी व्यायाम करी सकदा ऐ , मांसपेशियें दे फाइबर दे मोटाई गी बढ़ावा देई सकदा ऐ , खून दी नलीएं दा व्यास बधा सकदा ऐ , ट्यूब दी दीवार दी लोच बधा सकदा ऐ , दिल ते दिमाग जनेह् अंगें च खुल्लियै संपार्श्विक परिसंचरण करी सकदा ऐ , खून दे प्रवाह च वृद्धि करी सकदा ऐ , ते रक्तचाप च कमी आह्नने च मदद करी सकदा ऐ
4. व्यायाम कन्नै शरीर च किश फायदेमंद रसायनें दी सांद्रता च वृद्धि होई सकदी ऐ , जि’यां एंडोर्फिन , सेरोटोनिन बगैरा , प्लाज्मा रेनिन , एल्डोस्टेरॉन ते होर पदार्थें दा स्तर घट्ट होई सकदा ऐ जेह्दे कन्नै दबाव प्रभाव होंदा ऐ , ते खून दा दबाव घट्ट होई सकदा ऐ
- घबराहट जां भावनात्मक उत्तेजना उच्च रक्तचाप दा इक बड्डा कारण ऐ , ते व्यायाम भावनाएं गी स्थिर करी सकदा ऐ , तनाव , चिंता ते उत्तेजना गी दूर करी सकदा ऐ , जेह्ड़ा रक्तचाप दी स्थिरता आस्तै फायदेमंद ऐ ।
कुन कुन कसरत कन्नै ब्लड प्रेशर घट्ट होई सकदा ऐ?
सारे खेड्डें च ब्लड प्रेशर घट्ट करने दी ताकत नेईं होंदी।सिर्फ एरोबिक एक्सरसाइज जि’यां पैदल चलना, जॉगिंग, साइकिल चलाना, तैराकी, धीमी गति कन्नै चलने आह्ले सोशल डांसिंग, ते जिमनास्टिक गै इस भारी जिम्मेदारी गी कंधें उप्पर चुक्की सकदे न।निम्नलिखित खास तौर उप्पर इसदे लायक न
सिफारिश ऐ:
1. चलना।ब्लड प्रेशर घट्ट करने आह्ली सबनें थमां सरल ते आसान कसरत, पर नियमित तौर उप्पर चलने दे उल्ट, इस च थोड़ी तेज़ गति दी लोड़ होंदी ऐ ।
2. जोग करना।चलने थमां मती व्यायाम, हल्के मरीजें आस्तै उपयुक्त।एह् हर मिनट 120-130 धड़कन दी ज़्यादा शा ज़्यादा दिल दी धड़कन हासल करी सकदा ऐ ।लम्मी अवधि आह्ले पालन कन्नै खून दा दबाव लगातार घट्ट होई सकदा ऐ , नाड़ी गी स्थिर करी सकदा ऐ , पाचन तंत्र गी बधा सकदा ऐ ते लक्षणें गी घट्ट करी सकदा ऐ ।जॉगिंग धीमी होनी चाहिदी ते समें गी घट्ट शा बधाना चाहिदा;हर बारी 15-30 मिंट लैने दी सलाह दित्ती जंदी ऐ।
3. साइकिल चलाना।इक धीरज दी कसरत जेह्ड़ी हृदय रोग दे कम्मै च सुधार करी सकदी ऐ ।कसरत करदे बेल्लै सही मुद्रा बनाई रक्खना, हैंडल ते साइकिल दी सीट दी ऊंचाई गी समायोजित करना, अपने पैरें गी उचित ढंगै कन्नै तैनात करना ते पैरें दे तख्ते उप्पर इक समान बल कन्नै कदम रखना जरूरी ऐ ।हर सत्र 30-60 मिंटें दी सलाह दित्ती जंदी ऐ, जिस च मध्यम गति होंदी ऐ।
4. ताई ची।किश अध्ययनें कन्नै पता चलेआ ऐ जे 50 थमां 89 ब’रें दे लोकें दा औसत ब्लड प्रेशर जि’नें लंबे समें थमां ताइजीकुआन दा अभ्यास कीता ऐ, उंदा औसत ब्लड प्रेशर 134/80 मिलीमीटर पारा ऐ, जेह्ड़ा उस्सै उम्र दे लोकें दे ब्लड प्रेशर थमां मता घट्ट ऐ जिनेंगी ताइजीकुआन दा अभ्यास नेईं कीता ऐ (154) /82 मिलीमीटर पारे दा)।
5. योग च 'इक गै कम्म करना' दी बी खूबसूरती ऐ, खासतौर पर उच्च रक्तचाप दे महिला मरीजें लेई उपयुक्त ऐ।
- क्षैतिज गति।वैज्ञानिकें प्रयोगें दे माध्यम कन्नै एह् सिद्ध कीता ऐ जे आधुनिक लोकें दा उच्च रक्तचाप सीधा जीवन कन्नै जुड़े दा होई सकदा ऐ।मनुक्ख दे जीवन दा दो तिहाई हिस्सा खड़ी हालत च होंदा ऐ, जिसलै के बड्डे शैहरें च त्रै चौथाई शा मते लोक खड़ी स्थिति च होंदे न।सपाट लेटने दी गतिविधि दिन-ब-दिन घट्ट होंदी जा करदी ऐ, ते समें कन्नै, एह् हृदय प्रणाली च ओवरलोड होई जंदा ऐ ते रक्तचाप दे नियंत्रण गी प्रभावित करदा ऐ, जेह्ड़ा रक्तचाप च बढ़ौतरी दे कारणें च शामल होई जंदा ऐइसलेई बार-बार क्षैतिज व्यायाम खून दे दबाव गी प्रभावी ढंगै कन्नै नियंत्रत करी सकदा ऐ , जि’यां तैराकी , रेंगना , सुपाईन जिमनास्टिक , ते हत्थें कन्नै फर्श पोंछना ।
अनुचित व्यायाम : १.
एनारोबिक व्यायाम, जि’यां ताकत दे खेत्तर, तेज़ दौड़ना बगैरा, जि’यां मता जोरें कन्नै झुकना, जां शरीर दी स्थिति च मता बदलाव, ते कन्नै गै मजबूरी च सांस रोकने दी गतिविधियें कन्नै खून दी दबाव च तेजी कन्नै ते मती बढ़ौतरी होग, जेह्ड़ी ऐ दुर्घटनाएं दे शिकार होंदे न ते नेईं कीता जाई सकदा।इसदे अलावा सर्दियें च तैराकी, यांगको डांसिंग, ते होर गतिविधियें थमां बी जित्थें तकर होई सकै बचना चाहिदा।
उच्च रक्तचाप दे मरीजें गी व्यायाम दे तुरंत बाद गर्म स्नान नेईं करना चाहिदा, नेईं ते गर्म पानी कन्नै मांसपेशियें ते त्वचा दा वासोडिलेशन होई सकदा ऐ, जिस कन्नै अंदरूनी अंगें थमां मती मात्रा च खून मांसपेशियें ते त्वचा च बगदा ऐ, जिस कन्नै दिल ते दिमाग च इस्कीमिया होई सकदा ऐ।सही तरीका ऐ जे पैह्लें ब्रेक लैओ ते फिर गर्म पानी कन्नै स्नान दा तरीका चुनो, जेह्ड़ा घट्ट होना चाहिदा ते 5-10 मिंटें दे अंदर पूरा होना चाहिदा।
उच्च रक्तचाप दे मरीजें दे व्यायाम आस्तै केईं सुझाऽ :
पैह्ली गल्ल, उच्च रक्तचाप कन्नै निबड़ने दा सबतूं प्रभावी तरीका दवाई दे माध्यम कन्नै ऐ , जदके होर चिकित्सा पद्धतियें च सिर्फ सहायक साधन न , जि’यां व्यायाम चिकित्सा ।बेशक, उचित व्यायाम दी अवधि दे बाद, डाक्टर दे मार्गदर्शन च ब्लड प्रेशर च हालिया बदलाव दे आधार उप्पर दवाई दी मूल खुराक च समायोजन कीता जाई सकदा ऐ ।दवाईएं गी अंधा बंद करने थमां बचो, नेईं ते हाइपरटेंशन तुसेंगी मारी देग ते तुसेंगी खतरे च पाई देग।
दूआ, व्यायाम चिकित्सा हर कुसै आस्तै अनुकूल नेईं ऐ ।एह् सिर्फ उ’नें मरीजें लेई गै उपयुक्त ऐ जिंदे च सामान्य ऊंचाई दे मान, स्टेज I ते II हाइपरटेंशन, ते किश मरीजें च स्थिर स्टेज III हाइपरटेंशन होंदे न ।घट्ट शा घट्ट अस्थिर स्टेज III उच्च रक्तचाप दे मरीज जिंदे च रक्तचाप च बड्डे उतार-चढ़ाव होंदा ऐ , गंभीर उच्च रक्तचाप दे मरीज जिंदे च गंभीर जटिलता (जियां गंभीर अतालता , टैचीकार्डिया , सेरेब्रल वासोस्पैज्म , दिल दी विफलता , अस्थिर एनजाइना पेक्टोरिस , गुर्दे दी विफलता ), ते व्यायाम दे दौरान मता रक्तचाप आह्ले मरीज , जि’यां पारे दे 220/110 मिलीमीटर थमां मते लोकें गी व्यायाम नेईं करना चाहिदा , मुख्य रूप कन्नै आराम करना चाहिदा ।
इक बारी फी व्यायाम करने शा पैह्ले तुसेंगी डाक्टर कन्नै सलाह मशवरा करना चाहिदा ते उंदे मार्गदर्शन च व्यायाम दे अनुकूल चीजें दा चयन करना चाहिदा ।तुस अपने डाक्टर गी अपने रोजाना बीपी डेटा अपने... पेशेवर ब्लड प्रेशर मशीनें । संदर्भ लेई दूजे दी अंधा नकल ना करो।तुसेंगी एह़ जानना चाईदा के व्यक्तियें च व्यक्तिगत मतभेद होंदे न, ते जे किश तुसेंगी सूट करदा ऐ, ओह़ गै सारें शा बेहतर ऐ।
इक लागत प्रभावी बीपी टेंसिओमीटर तुंदी बेहतर विकल्प होग।