Estudios nisqakunan rikuchin cigarrota pitayqa yawarpa tanqayninta anchata yanapasqanmanta. Cigarro pitayqa hipertensión nisqamanmi apawasunman. Cigarrota pitaspaqa, sunqup ritmonqa 5manta 20 kutita sapa minuto yapakun, presión sistólicataq 10manta 25 mmHgkama yapakun.
Mana hampisqa unqusqakunapi kay hipertensión kaqwan, kay 24 horas kaqpi kay presión sistólica chanta diastólica kaqmanta kay fumadores kaqmanta aswan hatun kanku kay mana fumadores kaqmanta, aswanta kay tutamanta kay presión arterial aswan hatun kan kay mana fumadores kaqmanta, chanta kay tutamanta kay presión arterial wichariyninqa chiqanmanta tinkisqa kachkan hipertrofia ventricular izquierda nisqaman, chaymi niyta munan, cigarrota pitayqa yawarpa tanqaynintan yapakunqa, sonqonchispipas mana allinkunatan ruwanqa.
Imaraykuchus tabacopi, tépi ima nicotina nisqayuq, nicotina nisqa sutiwan riqsisqa, chaytaq chawpi nerviota, nervio simpático nisqatawan kallpachanman sunqup usqhaylla kuyurinanpaq. Chaypachallapitaqmi glándula suprarrenal nisqatapas kallpachan askha catecolaminas nisqakunata kacharinanpaq, chaymi arteriolas nisqakunata pisiyachin, chaymi yawarpa tanqaynin yapakun. Nicotinaqa yawar ch’unchulkunapi kaq receptores químicos nisqakunatapas kallpachanmanmi, reflexivamentetaqmi yawarpa ñit’iyninta yapakunman.
Sichus hipertensión nisqa onqoyniyoq runakuna cigarrota pitashallanku chayqa, sinchitan dañota ruwanqa. Imaraykuchus cigarrota pitayqa chiqanmanta vasculares dañota ruwanman, kaykunaqa sut’ita chiqanchasqa kanku kay estudios clínicos kaqpi. Cigarro pitayqa intima arterial nisqatam ruwanqa nicotina, alquitrán hinaspa huk mana allin componentekuna tabacopi kasqanrayku, chaymi intima arterial nisqapi daño kanqa. Intima arterial waqllichisqa kaqtinqa, placa aterosclerótica nisqa ruwakunqa. Lesiones difusas sapa kuti ruwakuptinqa, normal yawar ch’unchulkunap contracción chanta relajación kaqninta afectanqa. Sichus onqosqa hipertensión nisqawan onqoshan, cigarrota pitananpaq costumbreyoqtaq kanman chayqa, aterosclerosis onqoyqa usqhayllan yapakunqa.
Cigarro pitay chanta hipertensión iskayninku importante factores de riesgo kanku kay cardiovasculares chanta cerebrovasculares unquykunapaq. Huk kuti placa aterosclerótica ñawpaqman puriptinqa, estenosis vascular nisqa ancha sut’i kanqa, chayraykutaq mana suficiente yawar quy kanqachu tupaq órganos kaqkunaman. Aswan hatun mana allin kaqqa kay placa aterosclerótica kaq, kaytaq kay placa inestable kaqpa urmayninman apayta atinman, kaytaq kay eventos tromboticos agudos kaqman tukuchinman, kay infarto cerebral chanta infarto de miocardio kaqwan ima. Cigarro pitayqa hipertensión nisqapipas huk impactota ruwanqa, imaraykuchus yawar sirk’akuna samariyta, contracción nisqatapas sasachanqa, chaymi sasa kanqa presión arterial nisqa controlayta, hinallataq presión arterial nisqatapas sinchita wicharichinqa. Chayraykun yuyaychakun hipertensión nisqawan cigarrota pitaywan onqosqakunaqa cigarrota saqenankupaq kallpachakunankuta.
Organización Mundial de la Salud nisqa sapa wata 31 mayo killapin decidirqan kay pachantinpi mana tabaco p’unchay kananpaq, China nacionpas kay p’unchaytan qhawarin China nacionpi mana tabaco p’unchay kananpaq. Kay mana fumayta p’unchawqa, kay pachaman yuyarichiyta munan, cigarrota pitayqa qhali kaypaq mana allin kasqanmanta, tukuy pachantinpi cigarrota pitaqkunata waqyayta munan, cigarrota pitayta saqinankupaq, chantapis tukuy tabaco ruwaqkunata, ranqhaqkunata, tukuy mamallaqtapura llaqtata ima, anti fumadores nisqa campañaman hukllawakunankupaq, paqarichinankupaq runapaq mana tabacoyuq pachamama.
Chaykamaqa astawanmi qhawarinanchis yawarpa ñitiyninta qaway . sapa punchaw kawsayninchikpi Kunanqa askha wasipi hampinapaq aparatokuna, mana sasa ruwayniyoq, mana sasa utilizayniyoq ima, pisi pisimantan waranqantin wasikunaman haykushan. Wasipi digital yawar ñit’iy qhawaq aswan allin akllana kanqa qampaq qhali kayniykimanta qhawanaykipaq.
