Ni samiyɛ funteni min bɛ ka sɔgɔsɔgɔ, o bɛ ɲɔgɔn sɔrɔ ni sanjiko nɛnɛ waati ye, gɛlɛya kɛrɛnkɛrɛnnen dɔ bɛ sɔrɔ, nɛnɛ hakɛ dɔ fana bɛ na min ma labɛn. Hali ni a ka ca a la, a bɛ sɔrɔ nɛnɛ fɛ, bana min bɛ sɔrɔ tuma caman na, wa a ka ca a la, a bɛ ye kalo minnu ka suma. Nin ko in bɛ denmisɛnnin fitininw bangebagaw de jɔrɔ kɛrɛnkɛrɛnnenya la, bawo denmisɛnw ni denmisɛnninw ka banaw bɛ se ka banaw sɔrɔ. Samiya nɛnɛw cogoyaw faamuyali ani fɛɛrɛ ɲumanw waleyali bɛ se ka dɛmɛ ka u nɔfɛkow nɔgɔya.
Samiya nɛnɛ jogo .
Samiya nɛnɛ bɛ sɔrɔ banakisɛw kulu wɛrɛ fɛ ni i ye a suma ni fonɛnɛ nɛnɛ ye. Kɔnɔnatumuw, minnu bɛ ɲɛtaa sɔrɔ waati duman na, olu de ye jalaki fɔlɔw ye. Nin banakisɛ ninnu bɛ se ka kɛ sababu ye ka a taamasiɲɛw bɔ ɲɔgɔn na ni nɛnɛbana ye, i n’a fɔ:
1. Numugu walima nugu sɔgɔlen: Nugu bɔli basigilen ye taamasiɲɛ ye min bɛ sɔrɔ tuma caman.
2. Dimi walima dimi bɛ kɛ galaka la, o bɛ se ka kɛ sababu ye ka a kunu.
3. Sɔgɔsɔgɔ: Sɔgɔsɔgɔ jalen walima a nafama bɛ se ka to sen na, a ka ca a la, a bɛ juguya su fɛ.
4. Sumaya : Sumaya misɛnni fo ka se a dan na, nka a ka ca a la, u tɛ mɛn.
5. Sɛgɛn : sɛgɛn bɛɛ lajɛlen ani fanga dɛsɛ ye ɲininkaliw ye minnu bɛ kɛ tuma caman.
Ka se ka samiyɛ nɛnɛw kunbɛn .
Walasa ka samiyɛ farigan faratiw ni a nɔfɛkow dɔgɔya, aw bɛ nin banakunbɛn fɛɛrɛw ni furakɛli ninnu jateminɛ:
1. Jibolisira : Aw bɛ a lajɛ ni ji caman dunta bɛ to ji la ani ka nɔgɔ finmanw dɛmɛ, o bɛ a to a gɛnni ka nɔgɔn.
2. Saniya : Aw bɛ dusu don mɔgɔ kɔnɔ ka bolokɔniw ko tuma caman ani ka bolokɔniw saniya walasa ka banakisɛw jɛnsɛnni dɔgɔya.
3. Aw bɛ aw yɛrɛ tanga funteni jiginni barikama ma: Aw bɛ funteni caman yeli dɔgɔya, i n’a fɔ ka bɔ sigida la min bɛ fiɲɛ bila ka taa kɛnɛma funteni na.
4. Dumuni nafama : Aw bɛ dumuni dafalen mara witaminiw ni jolisegindumuniw na walasa ka farikolo tangacogo dɛmɛ.
5. Lafiɲɛbɔ : Lafiɲɛbɔ dafalen nafa ka bon kosɛbɛ farikolo lafasaliw la ani ka barika don u la.
Denmisɛnw kɔlɔsili ni u ladonni .
Denmisɛnniw ni denmisɛnniw mako bɛ jateminɛ kɛrɛnkɛrɛnnen na samiyɛ nɛnɛ waatiw la ka da u farikolo tangacogo kan. Bangebagaw ka kan ka u janto u denmisɛnninw kɔlɔsili n’u ladonni na.
Samiya nɛnɛw sɔrɔli denmisɛnw na .
Kɔlɔsili joona ye ɲɛnabɔli ɲuman kunba ye. Aw ye taamasiɲɛw kɔlɔsi i n’a fɔ:
1. ka dɔ fara fusi walima dimi kan.
2. Yɛlɛma donna balocogo la walima dumuni nege dɔgɔyali la.
3. Ka sunɔgɔ gɛlɛya.
4. Farikolo funteni kɔrɔtalen (sumaya).
5. Sɔgɔsɔgɔ walima nugulabɔli.
den banabagatɔ ladonni .
1. Aw bɛ denmisɛnniw ka dɔgɔtɔrɔ dɔ ɲininka: Aw bɛ dɔgɔtɔrɔw ka ladilikan ɲini tuma bɛɛ ni den bɛ bana taamasiɲɛw jira.
2. Aw bɛ den to a ka ji la: Aw bɛ sinji, furakisɛ walima ji di (ni a bɛ bɛn a ma) tuma caman.
3. Aw bɛ dususalo mara: Aw bɛ jisumalan nɛnɛman kɛ walasa ka den caman sɔrɔli nɔgɔya ani ka a lajɛ ni den bɛ sigida la min ka di ani min ka nɛnɛ.
4. Sumuni nɔgɔman: Aw bɛ pikirijikɛlan walima nugulafɛn dɔ kɛ ka nugu yɔrɔw jɛya.
5. Aw bɛ funteni hakɛ kɔlɔsi: Aw bɛ to ka den ka funteni lajɛ ani ka sumaya furaw ta ni kɛnɛyabaarakɛla dɔ ye a fɔ.
Kuncɛli
Samiya nɛnɛw, hali ni u ka teli ka nɔgɔya ka tɛmɛ u ka nɛnɛ waatiw kan, o bɛ se ka don o don ɲɛnamaya tiɲɛ hali bi, kɛrɛnkɛrɛnnenya la denmisɛnnin minnu bɛ ni denmisɛnnin fitininw ye. Bangebagaw bɛ se ka bana ninnu sɔrɔcogo n’u juguya dɔgɔya. Kɔlɔsili ni ladonni ɲuman bɛ se ka a to denmisɛnw ka kɛnɛya teliya la ani ka u lafiya, o bɛ kɛ sababu ye ka bɛɛ bila ka samiyɛ tile sumalenw ni tile sumalenw diyabɔ.
