Uñtatanaka: 0 Qillqiri: Sitio Editor Uñt’ayawi pacha: 2024-05-11 Origen: Sityu
11 uru achuqa phaxsitx mä urux mä escala uraqpachan jan obesidad ukar jark’aqañatakix, mä momento pivotal uraqpachan k’umaräñapataki kunatix colectivamente complejidades de obesidad ukar askichtanwa. Aka uruxa mä amtawi jank’aki wakiskiri amuyt’aña factores contribuyentes a la obesidad, efectos destrimentales en la salud, juk’ampirusa salud cardiovascular, ukhamaraki estrategias ukaxa utjiwa jark’aqañataki ukhamaraki apnaqañataki aka condición prevalente.
Factores ukax obesidad ukar yanapt’i .
1. Sedentario jakäwi .
Jichha pacha sedentario jakäwix, jaya pacha qunt’asiñ pachanakan ukhamarak jan sinti ch’amamp actividad ukamp uñt’atawa, ukax obesidad ukarux wali jach’a yanapt’awiwa. Tecnológicos ukan nayrar sartawipampi ukhamarak escritorio ukan irnaqawinakan jilxatatapampi, niveles de actividad física ukanakax juk’ampiw jilxattawayi, ukax mä desequilibrio ukhamaw energía gasto ukat ingesta ukar puri.
2. Jan k’umara manq’añanaka .
Jan wali manq’añanaka, calorías-densa, nutrientes-pobres manq’anaka manq’añataki, ukaxa wali jach’a ch’amañchi. Alta manq’aña manq’anaka, azúcares umañanaka, ukatsti manq’anaka rápida, ukaxa porciones sobredimensionadas ukanakampi chikt’ata, combustibles de peso ukatsti exacerbas disfunción metabólica.
3. Factores genéticos ukanaka .
Jakañ tuqit ajlliwinakax mä jach’a lurawiw utji, predisposición genética ukax riesgo obesidad ukaruw ch’amancharaki. Yaqhipa variaciones genéticas ukaxa metabolismo, regulación de apetito, ukhamaraki lik’i imañanakaru, predisponentes jaqinakaruxa peso ganancia ukatxa obesidad ukaru jan walt’ayaspawa.
Implicaciones de Salud de Obesidad ukax 1.1.
1. Cardiovasculares ukan jan walt’awinakapa .
Obesidad ukax cardiovasculares (CVDs) ukanakan jan walt’awinakaparux wali jach’aruw apti, ukanakax hipertensión, arteria coronaria ukat accidente cerebrovascular ukanakaw utji. Aka acumulación de tejido adiposo ukaxa inflamación crónica, resistencia a la insulina, dislipidemia ukatxa disfunción endotelial ukanaka ch’amancharaki, colectivamente aterosclerosis ukatxa morbilidad cardiovascular ukanaka ch’amanchañataki.
2. Síndrome metabólico ukaxa 1.1.
Obesidad ukax walja kutiw síndrome metabólico ukamp chikt’ata, mä clúster de anormalidades metabólicas ukanakax diabetes, CVDs ukat janïr jiwañar puripki uka jaqinakarux predisponentes ukanakaw utji. Resistencia a la insulina, obesidad central, dislipidemia ukat hipertensión ukanakax síndrome metabólico ukar uñt’ayi, ukax obesidad ukamp chikt’at profundas derendentes metabólicos ukanakaruw ch’amancharaki.
3. Impacto psicosocial ukaxa 1.1.
Obesidad ukax mä jach’a carga psicosocial ukar uñt’ayi, depresión, ansiedad, estigmatización social ukat calidad de vida ukanakar jisk’achañataki. Aka factores psicológicos ukax manq’añ sarnaqawinakarux wiñayatakiw ch’amanchaspa, jan lik’i ch’amanchawinak jark’aqaspa, ukat comorbilidades obesidad ukanakamp juk’amp jach’aptayaspa.
Impacto ukax cardiovascular k’umaräñapataki ukhamarak . Wila ch’akha apnaqaña .
Obesidad ukax mä jach’a impacto cardiovascular salud ukaruw uñacht’ayi, predisponentes jaqinakax hipertensión ukaruw puri, mä factor de riesgo ukax CVDs ukatakix wali askiwa. Alteraciones inducidas por adipositivas ukanakaxa función vascular, regulación neurohormonal, ukhamaraki manejo de sodio renal ukanakaxa wilaruxa wali jach’a niveles de presión wilaruwa yanapt’i. Estrategias de gestión de presión arterial efectiva ukaxa modificaciones de estilo de vida, intervenciones farmacológicas, ukhamaraki iniciativas de pérdida de peso ukanakampiwa riesgo cardiovascular ukanaka mitigañataki.
jark’aqaña ukhamaraki apnaqaña estrategias .
1. K’umar jakañ ch’amanchaña amtanaka .
Campañas educativas ukaxa k’umara manq’aña yänaka ch’amanchaña, sapa kuti jañchin luraña, ukhamaraki jakaña mayjt’ayaña ukaxa wali wakiskiriwa obesidad uka jark’aqañataki. Sapa mayniru ch’amanchaña yatiñanaka ukhamaraki yatiñanakampi, ukhamata yatxatata manq’aña amtanaka lurañataki ukhamaraki ch’amañchañataki ch’amañchañataki mä cultura k’umara jakaña ukhamaraki suma jakaña.
2. Políticas ukan intervencionanaka .
Intervenciones Políticas ukaxa manq’aña pachamamaru uñtatawa, kunjamatixa impuesto ukaxa azucarata umañanaka, etiquetado nutricional ukatxa jark’atawa qhatuchañataki jan k’umara manq’anaka, ukaxa wali askiwa k’umara manq’aña sarnaqawinakaru uñstayañataki. Estrategias de planificación urbana ukanakax walkabilidad ukar ch’amanchapxi, ch’uxña chiqanakar mantaña, ukat transporte activo ukanakax juk’amp obesidad ukar jark’aqañ ch’amanchawinakaruw yanapt’i.
3. Multidisciplinario uñakipaña uñakipaña .
Obesidad ukar uñjañax mä enfoque multidisciplinario ukaw wakisi, ukax k’umar jakañ tuqit yatxatirinakawa, qullirinakax, dietistas, psicólogos ukat especialistas de ejercicios ukanakaw utji. Programas integrales de gestión de peso ukaxa integración de consejería dietética, terapia de comportamiento, intervenciones de actividad física, ukhamaraki, kunapachatixa wakiski ukhaxa, cirugía bariátrica ukaxa wali sumawa resultados de pérdida de peso largo plazo ukhamaraki salud metabólica.
Tukuyañatakix, World Day of Prevent Obesity ukax mä chuym ch’allxtayir amtawiwa, kunatix uraqpachan obesidad ukax k’umaräñapataki ukhamarak suma jakasiñapatakiw yanapt’i. Uka determinantes multifacéticos de obesidad ukanaka amuyasa, consecuencias de salud adversa ukanaka uñt’asa, ukhamaraki estrategias de prevención basadas en evidencias ukhamaraki gestión ukanaka phuqhasa, jiwasaxa colectivamente epidemia de obesidad ukampi ch’amancharaksnawa ukhamaraki jutïri generaciones ukanakatakixa jutïri pachana k’umara ch’amancharaksnawa.
Joytech wila masinakax uñjapxiw yanapt’apxtam jumanakan uñjañamataki . Wila ch’akha k’umaräñapa ..