Ebintu ebikebera puleesa ku ngalo byeyongedde okwettanirwa okulondoola ebyobulamu mu maka olw’obulungi bwazo, okubitwala, n’obwangu bw’okukozesa. Naye wadde ng’ebyuma bino biwa emigaso mingi, oluusi bisobola okuwa ebivaamu ebitali bituufu singa tebikozesebwa bulungi. Okutegeera engeri y’okukozesaamu obulungi ekyuma ekikebera puleesa mu ngalo kikulu nnyo mu kufuna ebisomeddwa ebyesigika ebiyinza okuyamba okuddukanya puleesa n’okutumbula obulamu bw’omutima okutwalira awamu. Mu kiwandiiko kino, tujja kukwata ku mitendera emikulu n’okulowooza okukakasa ebisomeddwa ebituufu nga tukozesa ekyuma ekikebera puleesa y’omusaayi mu ngalo.
Okulonda ekyuma ekipima puleesa y’omu ngalo ekituufu .
Omutendera ogusooka okukakasa nti okusoma okutuufu kwe kulondawo eyeesigika . Okulondoola puleesa y'omu ngalo . Si byonna ebipima engalo nti bitondebwa nga byenkana, era okulonda ekyuma eky’omutindo eky’awaggulu kyetaagisa nnyo mu bipimo ebikwatagana era ebituufu. Noonya monitors ezibadde zikakasiddwa mu bujjanjabi, ekitegeeza nti zigezeseddwa era ne zikakasibwa nti ziwa ebisomeddwa ebituufu. Ebintu ng’ebbeeyi y’ebintu mu ngeri ey’otoma, okulaga ebintu mu ngeri ya digito, n’ebikomo ebitereezebwa nabyo bikulu, kuba biyamba mu ngeri ennyangu okukozesa n’okubeera entuufu. Okugatta ku ekyo, lowooza ku muze ogulimu okutereka jjukira okulondoola ebisomeddwa mu biseera n’okuwa ekifaananyi ky’obulamu bwo okutwalira awamu.
Okuteeka mu kifo ekituufu engalo .
Ekimu ku bisinga okuvaako okusoma okutali kutuufu okuva mu kulondoola puleesa y’omu ngalo kwe kuteeka mu kifo ekikyamu. Okwawukanako n’okulondoola emikono egy’okungulu, okupima puleesa okuva mu musuwa omunene, abalondoola engalo bapima puleesa mu musuwa omutono ennyo. Kino kifuula okuteeka engalo okutuufu okukulu ennyo okusobola okufuna ebivaamu ebituufu.
Bw’oba okozesa ekyuma ekikebera puleesa mu ngalo, kakasa nti engalo yo esimbye ku mutindo gw’omutima. Kino kitegeeza nti engalo yo erina okuba ku buwanvu bwe bumu n’omutima gwo, wadde waggulu oba wansi waakyo. Okukwata engalo waggulu oba wansi nnyo kiyinza okuvaako okusoma okutali kutuufu. Kino okukituukiriza, tuula bulungi ng’omugongo gwo gukuwaniridde, era oleme omukono gwo ku mmeeza oba ku kifo ekirala ekinywevu. Bwe kiba kyetaagisa, kozesa omutto okuwanirira omukono gwo okukakasa nti engalo ekwatagana bulungi n’omutima gwo.
Nga okwata okusoma, kikulu okukuuma engalo zo nga zisirise era nga ziwummudde. Entambula yonna esobola okutaataaganya enkola y’okupima, ekivaamu ebivaamu ebitali bituufu nnyo. Okugatta ku ekyo, gezaako okwewala okusika omuguwa kwonna mu mukono gwo, kubanga kino kiyinza okukosa omusaayi okutambula n’okukosa okupima.
Okusiiga obulungi cuff .
Ekintu ekikebera puleesa y’omu ngalo okukola obulungi, ekikoofiira kyetaaga okusiigibwa obulungi. Abantu bangi bakola ensobi oba okunyweza ennyo ekikoofiira oba tekimala, ekiyinza okuvaako okupima okutali kutuufu. Ekikoofiira kisaana okukwata obulungi ku mukono gwo naye nga tekinyuma mu ngeri etanyuma. Kakasa nti ekikoofiira kiteekebwa ku musuwa, ekitera okuwandiikibwa ku monitor. Enkola esinga obulungi kwe kuzinga ekikookolo ku mukono gwo ng’omulondowo atunudde waggulu, ng’okakasa nti kikuumibwa bulungi naye nga tekiziyiza.
Okwongera okukakasa obutuufu, weewale okwambala engoye zonna wansi w’akakookolo, kubanga kino kiyinza okukosa okusoma. Engalo zirina okuba nga teziriimu era nga tezirina kiziyiza kyonna okukakasa nti kikwatagana bulungi n’akakookolo.
Enkola mu kiseera ky’okupima .
Akakookolo bwe kaba kali mu kifo era ng’engalo eteekeddwa bulungi, kye kiseera okutwala ekipimo. Tuula mu kasirise okumala waakiri eddakiika ttaano nga tonnasoma. Kino kisobozesa omubiri gwo okuwummulamu, kubanga okukola emirimu gy’omubiri, situleesi oba okutambula amangu kiyinza okusitula puleesa n’okusekula ebivaamu. Weewale okwogera, okutambula oba okusala amagulu mu nkola. Emirimu gino giyinza okutaataaganya obutuufu bw’okusoma.
Bw’oba weetegese, ssaako ekyuma ekyo ogoberere ebiragiro by’okupima. Monitors ezisinga ez’omulembe ezikola ku ngalo zibeera za otomatiki mu bujjuvu, zifuuwa omukka n’okufuuwa ekikoofiira awatali buyambi bwonna mu ngalo. Kakasa nti osigala nga okyali mu nkola yonna ey’okupima, ekitera okutwala sekondi nga 30. Akakookolo kajja kufuuwa okutuuka ku ddaala lya puleesa erigere ate oluvannyuma gafukumula mpola ate nga monitor egera puleesa yo. Ekipimo bwe kinaaba kiwedde, monitor ejja kulaga ebivuddemu byo, mu ngeri entuufu eraga ennamba bbiri: systolic ne diastolic pressure.
Ebisomeddwa ebingi okusobola okutuufu .
Okusobola okufuna okusoma okutuufu era okwesigika, kitera okusemba okupima ebipimo bibiri oba bisatu mu lunyiriri, nga wabulayo eddakiika emu, n’oluvannyuma n’obiteeka ku kigero kya wakati. Kino kiyamba okumalawo obusobozi bw’okusoma okutali kwa maanyi okuva ku nkyukakyuka mu puleesa yo ey’ekiseera. Ebintu bingi ebikebera puleesa ku mukono birina omulimu gw’okujjukira, ekikusobozesa okulondoola ebisomeddwa byo mu bbanga n’okuzuula emitendera gyonna.
Okukuba ebipimo buli kiseera mu biseera ebitaggwaawo nakyo kiyinza okukuyamba okulondoola enkyukakyuka mu puleesa yo. Okugeza, okupima mu kiseera kye kimu buli ku makya nga tonnalya oba okunywa kiyinza okukuwa okusoma okw’omusingi okugeraageranya ebipimo eby’omu maaso.
ensonga ez’ebweru eziyinza okukosa okusoma .
Ensonga eziwerako ez’ebweru zisobola okutaataaganya obutuufu bw’ebipimo bya puleesa y’omu ngalo. Ebbugumu likola kinene mu butuufu bw’okusoma kwo, kubanga embeera y’obudde ennyogovu eyinza okuvaako emisuwa okuzibuwalirwa, ekivaako okusomebwa kwa puleesa okulinnya. Bw’oba opimira mu mbeera ennyogovu, kirungi okusooka okubugumya engalo yo ng’ogisiiga oba okugikwata okumpi n’ensibuko y’ebbugumu okumala akaseera katono.
Ensonga endala eziyinza okukosa obutuufu mulimu okukozesa caffeine oba okunywa sigala amangu ddala nga tonnaba kusoma, kuba bino byombi bisobola okulinnyisa puleesa okumala akaseera. Situleesi n’okweraliikirira nabyo bisobola okuvaako puleesa okulinnya, n’olwekyo kikulu okusigala nga mukkakkamu era nga muwummudde mu kiseera ky’okupima.
Bw’oba nga waakafuna omulimu gwonna ogw’okukola emirimu gy’omubiri oba ng’owulira ng’olina situleesi, kiyinza okuba ekirungi okulinda akaseera nga tonnaba kusoma. Kino kijja kukuyamba okukakasa nti ebivaamu byo biraga puleesa yo entuufu ey’okuwummula, okusinga okukwatibwako ensonga ez’ebweru.
Ddi lw'olina okunoonya amagezi g'abasawo .
Wadde nga ebyuma ebikebera puleesa mu ngalo kye kimu ku bikozesebwa eby’omuwendo mu kulondoola awaka, kikulu okwebuuza ku musawo wo bw’oba olaba ebisomebwa ebingi obutakyukakyuka oba obubonero obulala bwonna obukwata ku bubonero. Okusoma okumu okw’amaanyi kuyinza obutaba kwa kweraliikiriza, naye okusoma okugulumivu bulijjo kuyinza okulaga puleesa oba ensonga endala ez’emisuwa n’emitima ezeetaaga okujjanjabibwa.
Mu mbeera ng’okusoma kwo kusukka 130/80 mmHg buli kiseera, oba singa ofuna obubonero ng’okuziyira, okulumwa mu kifuba, oba okussa obubi, kikulu nnyo okutuukirira omusawo wo amangu ddala nga bwe kisoboka. Omusawo wo ayinza okukuwa amagezi ku nkyukakyuka mu bulamu, eddagala, oba okukeberebwa okuzuula obulwadde okuyamba okuddukanya puleesa yo n’okukuuma obulamu bw’omutima gwo.
Mu bufunzi
Ebintu ebikozesebwa mu kulondoola puleesa y’omu ngalo kye kimu ku bikozesebwa mu kulondoola puleesa yo ng’oli mu maka go. Bw’otegeera engeri y’okukozesaamu obulungi ekyuma kino, osobola okukakasa nti ebisomeddwa bituufu era byesigika. Emitendera emikulu okukakasa nti gikozesebwa bulungi mulimu okulonda monitor ey’omutindo ogwa waggulu, okuteeka obulungi engalo yo ku ddaala ly’omutima, okusiiga obulungi ekikoofiira, n’okugoberera enkola y’okupima ekwatagana. Okulondoola buli kiseera, nga kwogasse n’obulamu obulungi n’okubuulirirwa kw’abasawo okw’ekikugu, kiyinza okukuyamba okulondoola puleesa yo n’okukuuma obulamu bw’omutima obulungi.
