Otoño qalltañ qalltatapatxa, oficialmentex otoño ukar mantawaytanwa. Aka pachax janiw mä cosecha pachakikiti, jan ukasti janchit qullañatakix wali askiwa. Ukhamajj ¿kunjamatsa otoño phajjsin qalltañ horasan jañchin kʼumaräñapatak yanaptʼistaspa? Mayacht’asis uñakipt’añäni.
Nayraqatxa, kuna uñachtʼäwinakas qalltaspa uk sum amuytʼañasawa. Otoño qalltawix otoño qalltawiwa, kunawsatix pachax junt’u pachat thayar mayjt’i, ukatx jaqin janchipan metabolismo ukax mayjt’awinak correspondientes ukar puriraki. Ukatwa, aka mayjt’awirjamax jakäwisax mayjt’ayañasa.
Payïri, cuerpon temperaturap sum uñjañatakisa. Otoño qalltañ tukuyatatjja, tiempojj thaytʼañwa qallti, ukampis alwa horasat jaypʼukamajj wali mayjtʼatawa. Alwat ukat jaypʼuruw isinak yaptʼañatakejj wali sum amuytʼañasa, ukhamat jan thaytʼañapataki. Uka pachparakiw, cuerpon temperaturap tupusax cuerpon cuerpop tupusax uñjaraksnawa. Ukaxa termómetros de temperatura corporal satawa . Cuerpo temperaturan kuna jan waltʼäwis utjaspa ukhajja, tiempoparuw qollayasiñajj wakisi.
Ukatjja, wilan jan waltʼäwip uñjañasawa. Otoño phajjsi qalltatatjja, tiempojj mayjtʼatapatwa wilajj mayjtʼaspa. Sapa uruw wila masinakasar uñjapxaspa, ukhamatwa wilax jan waltʼayasktan uk sum amuytʼsna. Wilax sinti jachʼächi jan ukax sinti jiskʼächi ukhaxa, tiempoparuw qullañ thaqhañasa. MÄ Uta wilan presión medidora ukax wilan presión ukan jan walt’äwip juk’amp sum uñjañatakis yanapt’iristamwa.
Ukatjja, otoño phajjsin qalltañ horasanjja, manqʼañ toqet askichañanakajj walikïskiwa. Otoño ukax apthapiñ pachawa, kunayman frutas ukat verduras ukanakaw utji. Jiwasax cuerposarux manq’añanakampiw yapxatassna ukat cuerposan jan walt’awinakaparux mä suma manq’ampiw ch’amañcharaksna.
Taqi kunat sipansa, otoño qalltañax mä mayjt’ir pachawa, ukatx jiwasan jakawisanx jiwasanakan janchi tuqit mayjt’ayañaw wakisi, ukhamat janchi tuqit suma k’umaräñapataki. ¡Uka suma otoño mayacht’asis katuqañäni!
Otoño qallta phaxsinx llamp’u chuymaniwa, urunx verano urunw sarxapxi ukatx inti jalant qhipatx otoño thayaruw puripxi.
Otoño qallta phaxsinx pachax inti jalsu tuqinkiwa, ukhamax kusisiñanak apthapiñax wali askiwa. Kusisiñaxa taqi usunaka terminador satawa. ¡Kusisitäñamatakiw suytʼaskta!