Okufuga puleesa mu ngeri ennungi okukendeeza ku bulabe bw’okulwala emisuwa .

Obulamu bwe bugenda bweyongera, puleesa yeeyongera okubeera ey’amaanyi. Mu China, ebitundu ebisukka mu 30% ku bantu ssekinnoomu ab’emyaka 35 n’okudda waggulu balina puleesa. Abantu abakulu ab’emyaka egy’omu makkati n’abakadde, abantu abagejjulukuka, n’abo abalina ebyafaayo by’amaka g’obulwadde bw’emisuwa bali mu bulabe bwa maanyi. Puleesa ekwatagana nnyo n’okulwala emisuwa. Okuddukanya puleesa entuufu n’okuyingira mu nsonga nga bukyali kiyinza okuyamba okukendeeza ku bulabe buno, ekiyamba ku bulamu bw’emisuwa n’emitima okutwalira awamu.

Akakwate wakati wa puleesa ne arteriosclerosis .

Puleesa y’emu ku nsonga enkulu mu kukulaakulanya emisuwa. Puleesa esigala ng’ekola ku misuwa obutasalako, ekivaako emisuwa okwonooneka, okukuŋŋaanyizibwa kw’obuwuka obuyitibwa plaque, n’okukaluba kw’emisuwa, ekiyinza okukosa enkola y’omutima.

1. Okwonoonebwa kw’emisuwa: Puleesa etali ya bulijjo enafuya endothelium, ekivaako okugonza ebisenge by’emisuwa n’okwongera okukwatibwa obuwuka obuyitibwa plaque.

2. Okutondebwa kw’obuwuka obuyitibwa plaque n’okufunda kw’emisuwa: ekiseera bwe kigenda kiyitawo, ebifo ebiteekebwamu obuwuka obuyitibwa plaque bikugira omusaayi okutambula, okuleeta obulabe bw’okuzibuwalirwa emisuwa gy’omutima.

3. Ebiva mu bujjanjabi: Obulwadde bw’emisuwa obw’ekiseera ekiwanvu busobola okuvaako embeera ez’amaanyi ng’endwadde z’omutima n’okusannyalala. Okunoonyereza kulaga nti:

• 69% ku bantu ssekinnoomu abafuna obulwadde bwabwe obw’omutima ogusooka balina puleesa.

• 77% ku balwadde abasooka okusannyalala balina puleesa.

• Ebitundu 74% ku balwadde abalema omutima okuzimba balina puleesa.

Okutegeera obubonero n’obubonero nga bukyali .

Puleesa etera okusigala ng’etaliiko bubonero okutuusa lw’ereeta ensonga ez’amaanyi mu misuwa gy’omutima. Wabula obulwadde bw’emisuwa busobola okuleeta obubonero obw’enjawulo nga bwe bugenda mu maaso.

Obubonero bwa puleesa nga bukyali:

• Omutwe: Obulumi bw’omutwe naddala emabega w’omutwe, buyinza okulaga nti puleesa y’omu mutwe egulumiziddwa.

• Omutima: Okunyiga ekifuba mu kiseera ky’okufuba mu mubiri kiyinza okulaga nti omusaayi gukendedde ku mutima.

• Ebitundu by’omubiri: Enjawulo ya puleesa y’omusaayi (systolic blood pressure difference) esukka mu mmHg 15 wakati w’emikono eyinza okulaga nti omusaayi oguyitibwa subclavian artery stenosis.

Obubonero obutera okubeera mu kuzimba emisuwa (organ ischemia):

• Omutima: Obulumi bw’omu kifuba obutasalako okumala eddakiika ezisukka mu 15 buyinza okulaga nti myocardial ischemia.

• Obwongo: Obuzibu mu kwogera oba okuzimba ebitundu by’omubiri mu bwangu kiyinza okuba obubonero obusooka obw’okusannyalala.

• Amagulu: Obulumi obw’amaanyi mu nnyana oluvannyuma lw’okutambula buyinza okulaga obulwadde bw’emisuwa egy’okumpi.

Obubonero obulala obw’okulwala emisuwa mulimu okukuba engalo, okussa obubi, okukosebwa mu kutegeera, n’okuzimba. Emisango egy’amaanyi giyinza okuvaako omutima okulwala, okusannyalala oba okuzibuwalirwa emisuwa egy’okumpi.

Enkola eziziyiza obulwadde bw’emisuwa .

• Endya ennungi: Okukendeeza ku sodium n’okwongera okulya ebibala ebirimu ebiwuziwuzi, enva endiirwa, n’emmere ey’empeke bisobola okuwanirira puleesa eya bulijjo.

• Okukola emirimu gy’omubiri buli kiseera: Dduyiro ow’ekigero ayamba mu kuddukanya obuzito, ayongera ku nkola y’emisuwa n’omutima, n’okukendeeza ku bulabe bwa puleesa.

• Weewale okunywa sigala n’okukomya omwenge: Okunywa taaba n’okunywa omwenge omungi kiyamba emisuwa okwonooneka n’okusitula obulabe bw’okufuna puleesa n’okulwala emisuwa.

Obukulu bw’okulondoola puleesa buli kiseera .

Okulondoola puleesa okutambula obulungi kyetaagisa okusobola okuddukanya obulungi puleesa. Ebiseera ebikulu eby'okukola . Ekipimo kya puleesa mulimu:

• Ku makya: Nga wayise essaawa emu ng’ozuukuse, oluvannyuma lw’okutuula mu kasirise okumala eddakiika ttaano, okufuna ebisomeddwa ebinywevu.

• Akawungeezi: Nga tonnamira ddagala, weewale okupima amangu ddala ng’omaze okulya oba okukola emirimu gy’omubiri.

Okulonda ekyuma ekyesigika eky’okulondoola puleesa kikulu nnyo. Omu Kkampuni ya JoyTech Blood Pressure Monitor egaba:

• Okukakasa mu malwaliro: Okukakasibwa wansi wa EU MDR, nga ebikolwa ebirondeddwa bikkiriziddwa ekibiina kya European Society of Hypertension (ESH).

• Smart Connectivity: Ekwatagana ne ssimu ez’amaanyi ng’oyita mu Bluetooth oba Wi-Fi, ekisobozesa okulondoola ebyobulamu okuva ewala.

Abantu ssekinnoomu abalina puleesa bayinza okufuna okukaddiwa kw’emisuwa 10–15 okusukka emyaka gyabwe egy’ebiseera. Okuzuula amangu abantu ssekinnoomu abali mu bulabe obw’amaanyi n’okuddukanya ebyobulamu mu ngeri ey’obuntu kiyinza okuyamba okukendeeza ku kukula kw’obulwadde bw’emisuwa. Okukozesa ebyuma ebikebera puleesa ebikakasibwa mu bujjanjabi ddaala ddene mu kulabirira emisuwa gy’omutima egy’okusooka.