Ukanjja, colerasiñajj cuerpomanwa mä ondulación uñachtʼayaspa sasaw säna: Sistema cardiovascular ukhat sistema nervioso ukar puriñkamajja, taqe kunas cheqaparjam anatañawa.Ukat colerasiñax yaqhip usunakaruw puriyarakispa, sañäni, wilax wali jachʼawa.
¿Kunas wila masixa ?
Wila ch’akhanakax wilax wila ch’akhanakan pirqanakaparux lateral ukan uñstayatawa, kunawsatix wila ch’akhanak taypin saraski ukhama.
Jila partejja, wilat parlktan ukajj presión arterial satawa.
Kunapachatï chuymax chʼamaktʼki ukhaxa, arterianakanx walja presión ukaw utji, ukat uka presión ukarux presión arterial sistólica (jilapartx alta presión satawa) sasaw suticharaktanxa .
Kunapachatï chuymax jukʼamp jiskʼachasi ukat samarañ qalltxi ukhaxa, aorta ñikʼutan presión ukax jan chʼamanïxarakiwa,
Aka pachanx wilax presión diastólica satawa (jilapartx baja presión satawa).
Alta presión ukat baja presión ukax pä valores de referencia ukawa, ukhamat wilax normalti janicha uk yatiñataki.
¿Kunjamsa wilax wali chʼamanïpachati janicha uk yatxatsna?
Hipertensión ukan qhanañchäwipax akhamawa:
Nayraqatxa, hipertensión uka amuyunakax amuyañasawa.Jani anti-hipertensivos qullanak umañampixa, jilpachax presión sistólica 140mmHg ukjat jila jan ukax kikipa ukat/jan ukax presión diastólica 90mmHg ukjat jila jan ukax kikipa sasaw qhanañchasi.
Uka hipertensión ukan concienciación ukax 46,5% ukhawa.Chikat jaqinakax janiw hipertensión usunïpxatap yatipkiti.Janiw wila masinakapar yantʼañsa amuyapkaspati, ukhamajj aka tama jaqenakajj wali askit uñjatäñapawa.
Kunas colerasiñampi hipertensión ukampix mayacht’asi?
Jila partejja, chuymapan mayjtʼayasiñampi wilajj jiljjattatapampejj mä jukʼa mayachtʼasipjjewa sasaw sapjje, ukat colerasiñajj chuymapan mayjtʼatawa, ukat wilajj jukʼampiw jiljjattaspa.Ukampis colerasiñax hipertensión ukar puriyaspati janicha ukax yaqhip situacionanakat amuytʼañaw wakisi.Colerasiñax wilan presión alta ukar puriyaspati janicha ukax qhawqha chuymanïñasa ukat qhawqha tiempos jikxatasi ukarjamaw lurasi.Colerajj mä jukʼa tiempotaki, mä jukʼa jan ukajj ina chʼusat coleratächi ukhajja, wila presión ukar jan waltʼayañajj mä jukʼakiwa.Ukampis colerasiñax wali chʼamani, jan jaytjasisa jan ukax sapa kuti colerasispa ukhaxa, wilax jan waltʼayaspawa.Yaqhip yatxatäwinakax uñacht’ayiwa, jaya pacha ch’aman ukat jan jaytjasis jan wali amuyunakax hipertensión ukar puriñx juk’ampiw jilxattaspa.
Payïri, colerasiñax hipertensión ukar puriyaspati janicha ukax sapa maynin cuerpopan kunjamäskis ukat kunjamsa jakasi ukarjamaw lurasi.Maynitix nayratpach yaqha factores de riesgo hipertensión ukar purispa, sañäni, obesidad, hiperlipidemia, diabetes, ukat juk’ampinaka, colerasiñax juk’ampiw hipertensión ukar puriyaspa.Ukhamaraki, sapa maynix jach’a presión, jach’a intensidad irnaqäwin jan ukax jakañ utanakan jaya pacha jakapxi ukhax reacciones crónicas de estrés ukax utjaspawa, ukax hipertensión ukaruw purispa.
Uka jisk’a usunakampi usuntat amigonakaxa, jan ukax jak’ankirinakax uka jisk’a usunakampi t’aqhisiyat jaqinakax amuyapxañapawa.Uka jan walt’awinakax colerat uñjasispa ukhax departamento de emergencia ukarux pachaparuw sarapxañapa:
- Colerasisinxa, mä akatjamat uraqiruw jaquntatäna ukat jan amuytʼasirïxarakïnwa, convulsiones ukanakas utjarakiwa, jan ukax amparanakapan mä ladopanxa chʼamaktʼasi ukat jan chʼamanïxarakïnwa, yänak katxaruñanxa janiw saytʼatäxänti, sarnaqañsa chʼallxtañsa janiw sum parlañ puedkänti, manqʼantañax chʼamäxiwa, chuyma chʼallxtasa ukat chhuxriñchjasiñas utjarakïna, ukat accidente cerebrovascular usut amuytʼañäni.Ukaxa wakisiwa pachaparu qulliriru saraña.
- Pecho t’aqhisiña, jan qhanañchata pecho usumpi ch’iqa ampararu ukhamaraki qhipäxaru radiación usumpi chikt’ata, samaña ch’amampi, ch’uñumpi, chuyma ch’allxtawimpi ukhamaraki chhuxriñchjasiñampi chikt’ata, angina ukham uñjata ukatxa jank’akiw qullañ utar sarañax wakisi.Uka usux jukʼakïkchisa, qullirir sarañax wali wakiskiriwa.
- Sinti pecho usu, pata puraka usu, p’iqi ch’allxtaña, chuyma ch’allxtawi, chhuxriñchjasiña, 15 minutos jila pacha, infarto de miocardio ukat suyt’ata.
Tukuyañatakix uñjasispawa, colerasiñax hipertensión ukar puriyaspati janicha ukax janiw mä sanukiti, kunjamatix walja tradicionales medicinas chinas ukan qullañ thakhinakax ukhama, ukax situaciones específicas ukanakamp chikt’ataw uñakipatañapa.Wila presión alta ukat jarkʼaqasiñatakixa, manqʼañanaka mayjtʼayañar jukʼamp sum uñjañasa, suma jakañasa ukat jan estrés crónicos ukanakas utjañapataki.Ukatjja, familiamatï hipertensión usunïsta ukhajja, sapa kutiw wilan presión arterial uñakiptʼañama, ukhamat jankʼak jikjjatañataki ukat qollañataki.
Wilax kuna pachas ukat kawkhans mayjt’i, ukat jaya pachaw uñjañax wakisi. Mä aski utan apnaqañataki wila masinakax sapa uru jakawisanx jumatakix wali askiwa.Jichhax Joytech ukax janiw ukakipkakiti bluetooth wila presión medidor ukampirus modelos costosos de ampar ukat muñeca wila presión monitores ukanakax jumatakix ajlliñatakiwa.