Deebiin aarii qaama guutuu keessatti ripple effect fiduu danda'a jedhe: sirna onnee fi ujummoolee dhiigaa irraa kaasee hanga sirna narvii keessaniitti, hunduu tapha haqa qabeessa. Aariin dhukkuboota tokko tokko kan akka dhiibbaa dhiigaa fiduu danda’a.
Dhiibbaan dhiigaa maali ?
Dhiibbaan dhiigaa dhiibbaa cinaachaa dhiigaan dallaa ujummoo dhiigaa irratti yeroo isaan keessa yaa’u.
Yeroo baayyee, dhiibbaan dhiigaa nuti eeru dhiibbaa arterial dha.
Yeroo onneen walitti qabamu, arteriiwwan keessatti dhiibbaan guddaan ni uuma, dhiibbaa kanas dhiibbaa dhiigaa sistoolikii (yeroo baay’ee dhiibbaa olaanaa jedhamee waama) jennee waamna.
Onnee hanga daangaa isaatti yeroo walitti qabamanii boqottu, dhiibbaan aortaa irratti godhamus ni laaffisa,
Dhiibbaan dhiigaa yeroo kanatti dhiibbaa dhiigaa diyaastoolikii (yeroo baay’ee dhiibbaa gadi aanaa jedhamee waama).
Dhiibbaan dhiigaa kee idilee ta’uu isaa murteessuuf dhiibbaan olaanaa fi dhiibbaan gadi aanaan gatiiwwan wabii lama.
Dhiibbaan dhiigaa kee olka’aa ta’uu isaa akkamitti murteessuu dandeenya?
Hiikni dhiibbaa dhiigaa:
Tokkoffaa, yaada dhiibbaa dhiigaa hubachuu qabna. Qorichoota farra dhiibbaa dhiigaa osoo hin fudhatiin, yeroo baay’ee dhiibbaa dhiigaa sistoolikii 140mmHg ol ykn walqixa ta’ee fi/ykn dhiibbaa dhiigaa diyaastoolii 90mmHg ol ykn walqixa ta’e jedhamee ibsama.
Sadarkaan hubannoo dhiibbaa dhiigaa %46.5 dha. Walakkaan ummanni dhiibbaa dhiigaa akka qabullee hin beeku. Qormaata dhiibbaa dhiigaa fudhachuuf illee hin yaadan, kanaaf gareen namootaa kun akka waan guddaatti ilaalamuu qaba.
Aarii fi dhiibbaa dhiigaa gidduu hariiroon jiraa .?
Akka waliigalaatti jijjiirama miiraa fi dhiibbaa dhiigaa olka’aa gidduu hariiroon murtaa’aan akka jiru ni amanama, aariin immoo jijjiirama miiraa dhiibbaa dhiigaa olka’aa fiduu danda’udha. Haa ta’u malee, aariin dhiibbaa dhiigaa fiduu danda’uu fi dhiisuu isaa ammallee haalawwan adda ta’an tokko tokko ilaaluu qaba. Aariin dhiibbaa dhiigaa fiduu danda’uu fi dhiisuu isaa sadarkaa fi yeroo miiraa irratti hundaa’a. Yoo aariin yeroof, salphaa ykn akka tasaa ta’e, dhiibbaan inni dhiibbaa dhiigaa irratti qabu haalaan daangeffamaadha. Haa ta’u malee, aariin cimaa, itti fufiinsa qabu ykn yeroo baay’ee yoo ta’e, dhiibbaa dhiigaa irratti dhiibbaa uumuu danda’a. Qorannoon tokko tokko akka agarsiisanitti, miira gadhee cimaa fi itti fufiinsa qabu yeroo dheeraadhaaf carraa dhiibbaa dhiigaa guddisuu danda’a.
Lammaffaa, aariin dhiibbaa dhiigaa fiduu danda’uu fi dhiisuun isaa haala qaamaa fi akkaataa jireenyaa nama dhuunfaa irratti hundaa’a. Namni tokko duraanuu sababa balaa dhiibbaa dhiigaa biroo yoo qabaate, kan akka furdina garmalee, olka’iinsa, dhukkuba sukkaaraa fi kkf, aariin dhiibbaa dhiigaa fiduu danda’a. Kana malees, namoonni dhuunfaa yeroo dheeraaf hojii dhiibbaa olaanaa, cimina olaanaa qabu ykn naannoo jireenyaa keessa yoo jiraatan, dhiibbaan yeroo dheeraa dhufuu danda’a, kunis dhiibbaa dhiigaa fida.
Hiriyoonni dhukkuboota bu’uuraa kana qaban, ykn kanneen naannoo isaanii jiran kanneen dhukkuboota bu’uuraa kanaan rakkatan xiyyeeffannoo kennuu qabu. Haalli kun yeroo aaran yoo uumaman, yeroon gara kutaa balaa tasaa deemuu qabu:
- Erga aaranii booda, tasa lafa bu’anii of wallaaluu, illee garaa kaasaa, ykn qaama gama tokkoon dadhaboo fi laafaa ta’uu, meeshaalee qabachuu, deemuu fi raafamuu, ifatti dubbachuu dadhabuu, rakkoo liqimsuu, garaa kaasaa fi garaa kaasaa, fi dhiigni sammuu keessatti dhangala’uu yaada. Yeroo isaa eeggatee yaala fayyaa barbaaduun barbaachisaadha.
- Garaan dhiphachuu, dhukkubbiin garaa hin ibsamne dhukkubbii raadiyaashiniin garba bitaa fi dugdaa wajjin kan walqabatu yoo ta’u, afuura kutuun, dafqi, garaa kaasaa fi garaa kaasaa kan dabalame yoo ta’u, akka angina ta’ee kan ilaalamu yoo ta’u, hatattamaan yaala fayyaa barbaada. Dhukkubbiin sun yoo salphatellee, yaala fayyaa argachuun barbaachisaa dha.
- Dhukkubbiin garaa cimaan, dhukkubbiin garaa gubbaa, garaa kaasaa, garaa kaasaa, garaa citaa, daqiiqaa 15 ol kan turu, infarkii maayookaardiyaatiin shakkame.
Dhumarratti, aariin dhiibbaa dhiigaa fiduu danda’uu fi dhiisuu isaa, akkuma mala wal’aansa qoricha aadaa Chaayinaa hedduu, kan haalawwan adda ta’anii wajjin walqabatee xiinxalamuu qabu, hubachuun ni danda’ama. Dhiibbaa dhiigaa ittisuuf, sirreeffama nyaataaf xiyyeeffannoo guddaa kennuu, jireenya gaarii eeguu fi deebii dhiphina yeroo dheeraa akka hin uumamne gochuun ni gorfama. Kana malees, seenaa maatii dhiibbaa dhiigaa yoo qabaatte, daftee argachuu fi yaaluuf dhiibbaa dhiigaa kee yeroo hunda ilaaluun ni gorfama.
Dhiibbaan dhiigaa yeroo kamiyyuu fi bakka kamittiyyuu jijjiirama, hordoffii yeroo dheeraa barbaada. Hordoffii manaa fayyadamuun dhiibbaa dhiigaa hordofu jireenya keenya guyyaa guyyaa keessatti hiriyaa keessan isa gaarii ta'a. Amma joytech guddachuu qofa osoo hin taane . Bluetooth dhiibbaa dhiigaa safartuu garuu akkasumas moodeelota baasii xiqqaa qaban kan guddifatu. Dhiibbaan dhiigaa harkaa fi harkaa akka filattu si hordofa.
