Deebiin aarii qaama guutuu keessatti dhiibbaa riphee fiduu akka danda'u dubbateera: Sirna onnee fi ujummoolee dhiigaa irraa kaasee hanga sirna narvii keessanitti, hunduu tapha haqa qabeessa.Aariinis dhukkuboota tokko tokko kan akka dhiibbaa dhiigaa fiduu danda’a.
Dhiibbaan dhiigaa maali ?
Dhiibbaan dhiigaa dhiibbaa cinaachaa dhiigni dallaa ujummoo dhiigaa irratti yeroo isaan keessa yaa’u raawwatudha.
Yeroo baayyee dhiibbaan dhiigaa nuti eernu dhiibbaa arteriiti.
Yeroo onneen walitti qabamu dhiibbaan guddaan ujummoolee dhiigaa keessatti kan uumamu yoo ta’u, dhiibbaa kanas dhiibbaa dhiigaa sistoolikii (yeroo baay’ee dhiibbaa guddaa jedhama) jennee waamna .
Yeroo onneen hamma daangaa isaatti walitti siqxee boqochuu jalqabu dhiibbaan aorta irrattis ni laafaa, .
Dhiibbaan dhiigaa yeroo kanatti dhiibbaa dhiigaa diyastolic (yeroo baay’ee dhiibbaa gadi aanaa jedhamee waama) jedhama.
Dhiibbaan ol’aanaa fi dhiibbaan gadi aanaan dhiibbaan dhiigaa kee idilee ta’uu fi dhiisuu isaa murteessuuf gatiiwwan wabii lama.
Dhiibbaan dhiigaa keessan olka’aa ta’uu isaa akkamitti adda baasuu dandeenya?
Hiikni dhiibbaa dhiigaa:
Tokkoffaa, yaad-rimee dhiibbaa dhiigaa hubachuu qabna.Qorichoota farra dhiibbaa dhiigaa osoo hin fudhatiin yeroo baay’ee dhiibbaa dhiigaa sistoolikii 140mmHg ol ykn walqixa ta’ee fi/ykn dhiibbaa dhiigaa diyaastoolikii 90mmHg ol ykn walqixa jedhamee ibsama.
Hubannoon dhiibbaa dhiigaa %46.5 dha.Namoonni walakkaan isaanii dhiibbaa dhiigaa akka qaban illee hin beekan.Qorannoo dhiibbaa dhiigaa fudhachuullee hin yaadan turan, kanaaf gareen namootaa kun akka ciminaatti ilaalamuu qaba.
Aarii fi dhiibbaa dhiigaa gidduu hariiroon jiraa?
Walumaagalatti jijjiiramni miiraa fi dhiibbaan dhiigaa olka’uu gidduu hariiroon murtaa’aan akka jiru kan amanamu yoo ta’u, aariin jijjiirama miiraa dhiibbaa dhiigaa olka’uu fiduu danda’uudha.Haa taʼu malee, aariin dhiibbaa dhiigaa fiduu dandaʼuu fi dhiisuu isaa amma iyyuu haalawwan adda taʼan tokko tokko ilaaluun barbaachisaadha.Aariin dhiibbaa dhiigaa olka’aa fiduu danda’uu fi dhiisuu isaa sadarkaa fi yeroo miiraa irratti hundaa’a.Aariin yeroodhaaf, salphaa ykn akka tasaa yoo ta’e, dhiibbaan inni dhiibbaa dhiigaa irratti qabu xiqqaadha.Haa ta’u malee, aariin cimaa, kan itti fufe ykn yeroo baay’ee kan mul’atu yoo ta’e dhiibbaa dhiigaa irratti dhiibbaa geessisuu danda’a.Qorannoon tokko tokko akka agarsiisanitti miira gadhee yeroo dheeraaf cimaa fi itti fufiinsa qabu carraa dhiibbaa dhiigaa qabamuu dabaluu danda’a.
Lammaffaa, aariin dhiibbaa dhiigaa fiduu danda’uu fi dhiisuu isaa haala qaamaa fi akkaataa jireenyaa nama dhuunfaa irratti hundaa’a.Namni tokko duraanuu sababoota dhiibbaa dhiigaa biroo kanneen akka furdina garmalee, dhiibbaa dhiigaa olka’aa, dhukkuba sukkaaraa fi kkf yoo qabaate aariin dhiibbaa dhiigaa fiduu danda’a.Kana malees, namoonni dhuunfaa yeroo dheeraaf hojii dhiibbaa guddaa qabu, cimina guddaa qabu ykn naannoo jireenyaa keessa yoo jiraatan, dhiibbaan yeroo dheeraa uumamuu danda’a, kunis dhiibbaa dhiigaa olka’aa fida.
Hiriyoonni dhukkuboota bu’uuraa kana qaban, ykn warri naannoo isaanii dhukkuboota bu’uuraa kanaan rakkatan xiyyeeffannaa kennuu qabu.Haalli kun yeroo aariin yoo uumame, yeroon gara kutaa balaa tasaa deemuun dirqama:
- Erga aaranii booda akka tasaa lafatti kufanii of wallaaluu, garaa kaasaa illee qabaachuu, ykn qaama gama tokkoon laamsha’uu fi dadhabuu, meeshaa qabachuu irratti tasgabbaa’uu dhabuu, deemuu fi raafamuu, ifatti dubbachuu dadhabuu, rakkina liqimsuu, garaa kaasaa fi garaa kaasaa, . akkasumas dhiigni sammuu keessatti dhangala’uu (stroke) ilaali.Yeroodhaan yaala fayyaa argachuun barbaachisaadha.
- Dhiphina garaa, dhukkubbiin garaa hin ibsamne kan dhukkubbii raadiyaashiniin garba bitaa fi dugda waliin dhufu, afuura kutuu, dafqa, garaa kaasaa fi garaa kaasaa wajjin kan dhufu, akka angina ta’ee kan ilaalamu yoo ta’u, yaala fayyaa hatattamaa barbaada.Dhukkubbiin yoo salphatus yaala fayyaa deemuun barbaachisaadha.
- Dhukkubbii garaa cimaa, garaa gubbaa, garaa kaasaa, garaa kaasaa, garaa kaasaa, daqiiqaa 15 ol turuu, infarkii maayookaardiyaan shakkame.
Dhumarratti, aariin dhiibbaa dhiigaa fiduu danda’uu fi dhiisuu isaa, akkuma malawwan wal’aansa qoricha aadaa Chaayinaa hedduu, haalawwan adda ta’an waliin walqabatee xiinxalamuu qaban, dhimma salphaa akka hin taane hubachuun ni danda’ama.Dhiibbaa dhiigaa ittisuuf sirreeffama nyaataaf xiyyeeffannoo guddaa kennuu, jireenya gaarii jiraachuu fi dhiphinni yeroo dheeraa akka hin uumamne gochuun ni gorfama.Kana malees, maatii keessatti dhiibbaa dhiigaa yoo qabaattan, dhiibbaa dhiigaa keessan yeroo hunda ilaaluun dafanii argachuu fi yaaluun gaariidha.
Dhiibbaan dhiigaa yeroo kamiyyuu fi bakka kamittiyyuu kan jijjiiramu yoo ta’u, hordoffii yeroo dheeraa barbaachisa. Qorannoo dhiibbaa dhiigaa mana keessatti fayyadamuuf faayidaa qabu jireenya keenya guyyaa guyyaa keessatti hiriyaa keessan isa gaarii ta'a.Amma Joytech guddisuu qofa osoo hin taane safartuu dhiibbaa dhiigaa bluetooth garuu akkasumas moodeelota baasii xiqqaa qaban kan dhiibbaa dhiigaa harkaa fi harkaa hordoftoota akka filataniif.
