Puleesa, era eyitibwa puleesa, bulwadde bwa bulijjo obubeerawo nga puleesa mu misuwa gyo eri waggulu okusinga bwe yandibadde.
Obubonero n’obubonero bwa... Puleesa
Abantu abasinga abalina puleesa tebalina bubonero oba bubonero bwayo.Eno y'ensonga lwaki embeera eno ebadde eyitibwa 'silent killer.'
Mu mbeera ezitali nnyingi, era singa puleesa etuuka ku ddaala ery'akabi, omuntu ayinza okulumwa omutwe oba okuvaamu omusaayi mu nnyindo okusinga ogwa bulijjo, okusinziira ku AHA.
Ebivaako n’Obulabe bwa Puleesa
Emyaka egy’obukulu
Obulabe bw’okufuna puleesa bweyongera ng’okaddiwa;gy’okoma okukula, gy’okoma okulwala puleesa.Okusinziira ku kitongole kya AHA, emisuwa gigenda gikendeera mpolampola obugumu bwagwo okumala ekiseera ekiyinza okuvaako puleesa okulinnya.
Ekitongole kya National Heart, Lung, and Blood Institute bwe kigamba nti akabi k’okulwala puleesa nga tannabaawo ne puleesa bweyongera mu myaka egiyise ne mu bavubuka, nga mw’otwalidde n’abaana n’abatiini, oboolyawo olw’omugejjo okweyongera mu bantu bano.
Okusindana
Okusinziira ku kitongole ekivunaanyizibwa ku kulwanyisa endwadde ekya Centers for Disease Control and Prevention (CDC), puleesa esinga kubeera mu bantu abakulu abaddugavu mu Amerika okusinga mu bantu abakulu abazungu, aba Asia oba aba Hispanic American.
Obutonde
Abasajja batera okusinga abakyala okuzuulibwa nga balina puleesa, okutuusa ku myaka 64, okusinziira ku AHA.Kyokka oluvannyuma lw’emyaka egyo, abakyala batera okufuna puleesa.
Ebyafaayo by’amaka
Okubeera n’ebyafaayo by’amaka ga puleesa kyongera ku bulabe bwo, kubanga embeera eno etera okutambulira mu maka, AHA bwe yategeezezza.
Okugejja ennyo
Gy’okoma okuzitowa, gy’okoma okwetaaga omusaayi okusobola okuganyula omukka gwa oxygen n’ebiriisa mu bitundu byo.Per the Mayo Clinic, volume y’omusaayi oguyita mu misuwa gyo bwe yeeyongera, pressure ku bisenge by’emisuwa gyo nayo erinnya.
Obutaba na Mirimu gya Mubiri
Abantu abatakola mirimu batera okuba n’okukuba kw’omutima waggulu ne puleesa okusinga abo abakola emirimu gy’omubiri okusinziira ku ddwaaliro lya Mayo Clinic.Obutakola dduyiro nakyo kyongera obulabe bw’okugejja ennyo.
Okukozesa Taaba
Bw’onywa sigala oba okukamula taaba, puleesa yo erinnya okumala akaseera, ng’ekimu ku byo kiva ku bikolwa bya nicotine.Ekirala, eddagala eriri mu taaba liyinza okwonoona ebisenge by’emisuwa gyo ekiyinza okuvaako emisuwa gyo okufunda, ne kyongera puleesa okusinziira ku Mayo Clinic.Okubeera mu mukka gw’omukka ogw’okukozesa nakyo kiyinza okwongera ku puleesa yo.
Okunywa Omwenge
Ekiseera bwe kigenda kiyitawo, okunywa omwenge omungi kiyinza okwonoona omutima ne kiviirako omutima okulemererwa, okusannyalala, n’omutima obutatambula bulungi.Bw’oba osazeewo okunywa omwenge, gukole mu kigero.Ekitongole kya AHA kiwa amagezi abasajja obutasukka bibiri olunaku oba abakyala okunywa kimu olunaku.Ekyokunywa ekimu kyenkana 12 ounces (oz) za bbiya, 4 oz za wayini, 1.5 oz ya 80-proof spirits, oba 1 oz ya 100-proof spirits.
Okukoowa
Okubeera ku situleesi ey’amaanyi kiyinza okuvaako puleesa okweyongera okumala akaseera okusinziira ku kitongole kya AHA.Ate era, singa ogezaako okwaŋŋanga situleesi ng’olya ekisusse, ng’okozesa taaba, oba ng’onywa omwenge, bino byonna bisobola okuvaako puleesa okulinnya.
Okufuna olubuto
Okuba olubuto kiyinza okuvaako puleesa okweyongera.Okusinziira ku kitongole kya CDC, puleesa ebeera mu lubuto 1 ku buli lubuto 12 ku 17 mu bakyala ab’emyaka 20 ne 44.
Tukyalire okumanya ebisingawo: www.sejoygroup.com ku mukutu gwa yintaneeti