Puleesa, era eyitibwa puleesa, bulwadde obutera okubeerawo nga puleesa eri mu misuwa gyo eri waggulu okusinga bwe yandibadde.
Obubonero n'obubonero bwa . Puleesa
abantu abasinga obungi abalina puleesa tebalina kabonero konna oba obubonero bwayo. Eno y'ensonga lwaki embeera eno ebadde etuumiddwa 'omutemu omusirise
.
Ebivaako n’ebintu ebiyinza okuleeta puleesa .
Emyaka egy'obukulu .
Obulabe bwa puleesa bweyongera ng’okaddiwa; Gy’okoma okukula, gy’okoma okufuna puleesa. Okusinziira ku AHA, emisuwa gigenda gikendeera mpolampola okumala ekiseera, ekiyinza okuvaako puleesa.
Obulabe bw’okusooka ne puleesa ne puleesa bubadde bweyongera mu myaka egiyise mu bavubuka nabo, omuli n’abaana n’abavubuka, nga kiyinzika okuba nga olw’omugejjo okweyongera mu bantu bano, ekitongole ky’eggwanga eky’omutima, amawuggwe n’omusaayi bwe kigamba.
Okusindana
Okusinziira ku kitongole ekivunaanyizibwa ku kulwanyisa endwadde ekya Centers for Disease Control and Prevention (CDC), puleesa esinga mu bantu abakulu mu Amerika Abamerika okusinga mu bazungu abazungu, aba Asia, oba aba Hispanic American.
Obutonde
Abasajja basinga abakyala okuzuulibwa nga balina puleesa, okutuuka ku myaka 64, ku buli AHA. Kyokka oluvannyuma lw’emyaka egyo, abakyala batera okufuna puleesa.
Ebyafaayo by'amaka .
Okubeera n’ebyafaayo by’amaka ga puleesa kyongera obulabe bwo, kubanga embeera bw’etera okutambulira mu maka, AHA bw’egamba.
Okubeera omugejjo .
Gy’okoma okupima, omusaayi gye gukoma okugabira oxygen n’ebiriisa mu bitundu byo. Mu ddwaaliro lya Mayo, obungi bw’omusaayi bwe buyita mu misuwa gyo bwe gyeyongera, puleesa ku bisenge byo eby’emisuwa nayo esituka.
Obutakola mirimu gya mubiri .
Abantu abatakola batera okukuba omutima n’okukuba puleesa okusinga abo abakola emirimu gy’omubiri okusinziira ku Mayo Clinic. Obutakola dduyiro nakyo kyongera ku bulabe bw’okugejja ennyo.
Okukozesa taaba .
Bw’onywa sigala oba okukamula taaba, puleesa yo elinnya okumala akaseera, ekitundu ku biva mu nicotine. Ekirala, eddagala mu taaba liyinza okwonoona obutoffaali bw’ebisenge byo eby’emisuwa, ekiyinza okuvaako emisuwa gyo okufunda, okwongera ku puleesa yo okusinziira ku Mayo Clinic. Okubeera mu mukka oguyitibwa secondhand smoke nakyo kiyinza okwongera ku puleesa.
Okunywa omwenge .
Ekiseera bwe kigenda kiyitawo, okunywa omwenge omungi kiyinza okwonoona omutima ne kivaako omutima okulemererwa, okusannyalala, n’okutambula kw’omutima okutali kwa bulijjo. Bw’oba osazeewo okunywa omwenge, kikole mu kigero. AHA ewabula ebyokunywa ebitasussa bibiri olunaku eri abasajja oba okunywa ekimu olunaku eri abakyala. Ekyokunywa ekimu kyenkana ounces 12 (oz) za bbiya, oz 4 eza wayini, oz 1.5 eza 80-proof spirits, oba 1 oz ya 100-proof spirits.
Okukoowa
Okubeera ku situleesi ey’amaanyi kiyinza okuvaako puleesa okweyongera akaseera okusinziira ku AHA. Ekirala, bw’ogezaako okugumira situleesi ng’olya ennyo, ng’okozesa taaba oba ng’onywa omwenge, bino byonna bisobola okuvaako puleesa.
Okufuna olubuto .
Okubeera olubuto kiyinza okuleeta puleesa okweyongera. Okusinziira ku CDC, puleesa ebaawo mu 1 ku buli 12 ku 17 embuto mu bakyala ab’emyaka 20 okutuuka ku 44.
Tukyalireko okumanya ebisingawo: www.sejoygroup.com