Mä semanaw allqamari urunakax qalltawayxi.
Jichhakiw walja amigonakax akham jisktʼasipxi:
-Kunatsa nayratpach sartaskta?
-Janiwa arumanakaxa ikiñjamakiti, ukampisa uruxa sapa kutiwa ikiñaxa?
-Juyphi pachanxa llätunka jan ukaxa llätunka jayp’ukamawa ikirïta, ukampisa janiwa phisqa jan ukaxa suxta jayp’u pacharu ikiñjamäkiti ukatxa juk’ampi samkañanakaxa utjarakiwa
Jaya urunaka ukhamaraki jisk’a arumanaka allqamari urunakanxa, suma ikiñaxa mä luxus mayiwiruwa tukuski.Jallu pachan uñacht’awipax akanakawa: jaya urunaka, jisk’a arumanaka.Jaya urunaka ukat jisk’a arumanakax alaxpachamp uraqimp Yang Qi ukan mayjt’awinakap uñacht’ayaraki: Yin ukax chhaqtawayxiwa ukatx Yang ukax jilxattaski.
Jaqen janchipasa pachparakiwa.Qhana reacción ukax akawa, jallupachanx kunapachatix intix nayraqat mistuni ukhax yang ch’amasax nayraw sartani.Arumanakax kunapachatix intix wali jayp’u jalantki ukhax yang ch’amasax qhipharuw ch’amanchasini, ukhamax arumanakax ikiñ pachax juk’amp jisk’akiwa.
Qhipür ikiñasa ukat wali alwat sartañasa, ukampirus jallupachanx walja ch’uñuñaw utji, ukat Yang Qi ukax sinti jilxattaspa ukhax jank’akiw jan Yin ukax utjañapa, ukax janchirux jan ch’amanïñapatakiw puriyi.Chino nayra qullañ tuqinx mä aruw utji: 'Janiw mä arumax ikiskäta ukhax patak urunakax janiw waliptkätati.' Qhipür ikisma ukhax jan sum ikiñan jan walt'awipax jan jakt'kayawa: yin jan walt'ayaña, manq'aña yang, ukat ukjatx bazo ukar jan walt’ayaña, humedad uñstayaña... Tiempompix kuna constitución ukarux mä jach’a ch’axwawiwa.
Jaya pacha jan ikiñax jaqin k’umaräñapatakix kunayman tuqinakatw jan walt’ayaspa, ukat wilan k’umaräñapatakix jan walt’ayatapax janiw jan yäqatäkaspati.Occidental qullañ tuqitxa, jaya pacha jayp’ukama qhiparañaxa ukhamaraki jani ikiñaxa desequilibrio de planta Neuromodulación jaqina janchiparu, sistema nervioso Simpático ukaru jilxatayaña excitabilidad ukaru puriyani, ukatxa sistema cardiovascular ukaru jan walt’ayaspawa, ukatxa chuymaxa jank’aki ritmo ukaniwa, Vasoconstricción ukat yaqha jan walt’awinaka.Ukham jan waltʼayat uñjasisajja, jaya tiempo jan waltʼayat uñjasisajj jukʼat jukʼatwa wilajj jiljjattani, jukʼampejj jiskʼa presión (presión diastólica) satäkis ukanjja, chuymajj samarañapawa, chuymajj wali jankʼakiw chʼalljjtaspa, wilajj chuymar kuttʼañapatakijj janiw wakiskiti, ukat wila chʼakhanakajj ukhamarakiw jiljjattaspa qhiparapxi tenso bajo la influencia del Sistema nervioso simpático, Uka jisk’a presión ukaxa wali jach’awa, ukatxa janiwa jasakikiti jisk’achaña, ukhamaxa lurasiwa.
Ukatwa, chuyma chʼallxtayiri kʼumaräñapatakixa, suma ikiñax jankʼakiw jan uñjatäkiti, ukampis chiqpachanxa, jukʼamp sum ikiñax wali wakiskiriwa.Sapa uru suma ikiñaxa 6-8 pachanakawa utjañapa, ukhamata juk’ampi suma hipertensión usuta jisk’achañataki ukhamaraki cardiovasculares k’umaräñapataki.
Chiqapa bp monitores ukatxa tensiómetros automáticos de presión arterial ukaxa wila ch’akhanaka apnaqañatakixa wali askiwa.