Mä semanaw allqamari urunakax qalltawayi.
Jichhakiw walja amigonakajajj jisktʼasipjje:
-Kunatsa nayax nayraqat sartaskta ukat nayraqat sartaskta?
-Janiw arumanakax ikiñjamäkiti, ukampis urux dozar sapa kutiw?
-Juyphi pachanx llätunk jan ukax llätunk jayp’ukamaw ikiñax utji, ukampis janiw phisqa jan ukax suxta pachar verano urun ikiñjamäkiti ukat juk’amp samkanakaw utji .
Allqamari urunakanxa jaya urunaka ukat jisk’a arumanakawa, suma ikiñax mä luxus mayiñaruw tukuski. Ukax akham sañ muni: jaya urunaka ukat jisk’a arumanaka. Jach’a urunaka ukat jisk’a arumanakax alaxpachamp uraqimp Yang Qi ukan mayjt’awinakap uñacht’ayaraki: Yin jupax chhaqtawayxiwa ukat yang ukax jilxatarakiwa.
Jaqinakan janchipax pachparakiw. Qhanpachan reacción ukax jallupachanx kunapachatix intix nayraqat jalsuski ukhax jiwasan Yang energía ukax nayraqat sartayatäniwa. Arumanakax kunapachatix intix qhipt’ani ukhax jiwasan yang energía ukax qhipharux askichasiniwa, ukhamax arumanthix ikiñ pachax juk’amp jisk’akiwa.
Qhipüru ikiña ukat nayraqat sartañaxa, ukat jallupachanx walja ch’uñunakaw utji, ukat Yang Qi ukax sinti jach’ar aptaspa ukhax Yin jan phuqhañax jasakiwa, cuerpon jan ch’amanïñaruw puriyi. Chino tradicional medicina ukanx mä aruw utji: 'Janitï mä arumatak k'arisksta ukhaxa, janiw patak urunakax qullatäkätati.' Qhiparu ikiñax jan sum ikiñax jan jakt'kayawa: yin jan walt'ayaña, yang consumir, ukat bazo ukar jan walt'ayaña, bazo ukar jan walt'ayaña... pachar jan walt'ayaña, ukax mä constitución ukarux mä golpe critico ukhamawa.
Jaya pacha ikiñax jaqinakan k’umaräñapatakix kunayman tuqinakatw jan walt’ayaspa, ukat wilan presión ukar jan walt’ayatapax janiw jan yäqatäkaspati. Occidental qullañ tuqita, jaya pacha qhiparu qhiparaña qhiparu ukhamaraki jani ikiñaxa jaqina janchipana neuromodulación de plantas ukaru desequilibrio ukar puriyani, sistema nervioso simpático ukana excitabilidad jilxatata, ukatxa sistema cardiovascular ukaruxa jan walt’ayaspawa, ukatxa chuyma ch’allxtawi, vasoconstricción ukatxa yaqha jan walt’awinaka. Ukhama impacto ukanxa, wila presión ukaxa juk’ata juk’ata jilxatarakiniwa jaya pachana, juk’ampirusa jisk’a presión (presión diastólica) kunapachatixa chuyma ch’allxtawixa wali jaya, wila ch’akharu kutt’ayañatakixa janiwa sumakiti, ukatxa wila ch’akhanakaxa sistema nervioso simpático ukanxa ch’amapampiwa qhipararakini, ukatxa janiwa jasakikiti, ukhamarusa ukaxa lurasirakiwa.
Ukatwa, cardiovascular kʼumaräñapatakix suma ikiñax jankʼakiw jan uñjatäkiti, ukampis chiqpachansa, jukʼamp sum ikiñax wali wakiskiriwa. Sapa uru suma ikiña manteniñaxa 6-8 horas ukhakamawa, ukhamata juk’ampi suma hipertensión uñstayañataki ukhamaraki cardiovasculares salud uka jark’aqañataki.
Chiqapa BP monitores ukatxa . Tentiómetros automáticos de presión arterial ukax wila masinakamar yanapt’añatakiw yanapt’ani.