Ebia kɔfe bɛma ahobammɔ bi afi:
• Parkinson yare a ɛma obi nya yare.
• Asikreyare a ɛto so abien.
• Mmɛn mu yare, a mmerɛbo mu kokoram ka ho.
• Koma mu yare ne akisikuru.
Sɛ wɔkyekyem pɛpɛɛpɛ a, ɔpanyin a ɔwɔ U.S. nom kɔfe nkuruwa bɛyɛ ɔuns 8 da biara, a caffeine bɛyɛ miligram 280 betumi ayɛ mu.Wɔ mmerante ne mmabaa a wɔwɔ apɔwmuden dodow no ara fam no, ɛte sɛ nea caffeine nnya asikre dodow a ɛwɔ mogya mu no so nkɛntɛnso kɛse.Sɛ wɔkyekyem pɛpɛɛpɛ a, ɛte sɛ nea caffeine a ɛkɔ miligram 400 da biara no yɛ nea asiane biara nni ho.Nanso, ɛsono sɛnea caffeine ka onipa biara.
Wɔ obi a ɔwɔ asikreyare dedaw fam no, ebia nkɛntɛnso a caffeine nya wɔ insulin dwumadi so no ne asikre dodow a ɛkɔ soro anaasɛ ɛba fam wɔ mogya mu no wɔ abusuabɔ.Wɔ nnipa binom a wɔwɔ asikreyare fam no, caffeine bɛyɛ miligram 200 — a ɛne kɔfe tuntum a wɔayɛ no nkuruwa biako kosi abien a emu duru yɛ ɔuns 8 yɛ pɛ — betumi ama saa nkɛntɛnso yi aba.
Sɛ wowɔ asikreyare anaasɛ worepere sɛ wobɛhwɛ asikre dodow a ɛwɔ wo mogya mu so a, ebia mfaso bɛba so sɛ wobɛtew caffeine dodow a ɛwɔ w’aduan mu no so.
Saa ara na ɛte wɔ nkɛntɛnso a caffeine nya wɔ mogya mmoroso so no ho.Ɛsono sɛnea mogya mmoroso yɛ n’ade wɔ caffeine ho wɔ onipa biara mu.Caffeine betumi ama wo ho akɔ soro bere tiaa bi nanso ɛyɛ nwonwa mogya mmoroso , sɛ wo nni mogya mmoroso mpo a.Ɛnyɛ nea ɛda adi sɛ nea ɛde mogya mmoroso a ɛkɔ soro yi ba.
Nhwehwɛmufo binom gye di sɛ caffeine betumi asiw hormone bi a ɛboa ma wo ntini mu trɛw no kwan.Afoforo susuw sɛ caffeine ma wo adrenal glands no yi adrenaline pii fi mu, na ɛma wo mogya mmoroso kɔ soro.
Nnipa binom a wɔtaa nom anonne a caffeine wom no mogya mmoroso kɔ soro da biara da sen wɔn a wɔnnom bi no.Afoforo a wɔtaa nom anonne a caffeine wom no nya caffeine ho abotare.Ne saa nti, caffeine nnya wɔn mogya mmoroso so nkɛntɛnso bere tenten.
Sɛ wowɔ mogya mmoroso a, bisa w’akwahosan ho ɔbenfo sɛ ebia ɛsɛ sɛ woto anonne a caffeine wom ano hye anaasɛ wugyae.
Aduan ne Nnuru Dwumadibea no ka sɛ mpɛn pii no, caffeine miligram 400 da biara yɛ nea asiane biara nni ho mma nnipa dodow no ara.Nanso, sɛ wodwen nkɛntɛnso a caffeine nya wɔ wo mogya mmoroso so ho a, bɔ mmɔden sɛ wobɛto caffeine dodow a wonom no ano hye akodu miligram 200 da biara — bɛyɛ dodow a ɛtaa ba wɔ kɔfe tuntum a wɔayɛ no nkuruwa biako kosi abien a emu duru yɛ ɔuns 8 mu no.
Ma ɛntena w’adwene mu sɛ caffeine dodow a ɛwɔ kɔfe, ahoɔdennuru ne anonne afoforo mu no gu ahorow sɛnea wɔyɛ no ne ɔkwan a wɔfa so yɛ no.
Afei nso, sɛ wowɔ mogya mmoroso a, kwati caffeine ntɛm ara ansa na woayɛ nneɛma a ɛma wo mogya mmoroso yɛ kɛse wɔ awosu mu, te sɛ apɔw-mu-teɛteɛ anaa nipadua mu adwumaden a ɛyɛ den.Eyi ho hia titiriw sɛ wowɔ abɔnten na worebɔ mmɔden a.
Sɛ wopɛ sɛ wuhu sɛ ebia caffeine bɛma wo mogya mmoroso akɔ soro a, hwɛ wo... mogya mmoroso ansa na wanom kɔfe anaa anonne foforo a caffeine wom na afei bio simma 30 kosi 120 wɔ ɛno akyi.Sɛ wo mogya mmoroso kɔ soro bɛyɛ nsɛntitiriw 5 kosi 10 a, ebia wobɛte nka sɛ caffeine tumi ma mogya mmoroso kɔ soro.
Ma ɛntra w’adwenem sɛ caffeine ankasa a ɛwɔ kɔfe anaa tii kuruwa mu no betumi ayɛ soronko koraa.Nneɛma te sɛ bere a wɔde yɛ nsa ne bere a wɔde yɛ nsa no nya caffeine dodow so nkɛntɛnso.Ɛyɛ papa sɛ wobɛhwɛ wo anonneɛ — sɛ ɛyɛ kɔfe anaa anonneɛ foforɔ — na woanya nteaseɛ wɔ caffeine dodoɔ a ɛwɔ mu no ho.
Ɔkwan a eye sen biara a wobɛfa so atew caffeine so ne sɛ wobɛyɛ saa nkakrankakra wɔ nna pii kosi dapɛn biako mu na woakwati tiyɛ a ɛbɛma woagyae.Nanso hwɛ nnuru biara a ebia wobɛnom mu mprenu, efisɛ wɔde caffeine na ɛyɛ atiridii nnuru bi.Eyi abu so titiriw wɔ nnuru a wɔde sa tiyɛ mu.