Otoño, invierno ch’aki pachakunapiqa, samay ñanninchikqa sensitivo chaymanta samay unquykuna yaykunqa.Chay pachakunapi ima hark’ayta munasqanchikqa gripe.Gripe nisqaqa huk virus super-contagioso nisqa, chaymi llakisqa sientechisunkiman.Doctorkunaqa gripe nispa sutichanku.Kay sintomasqa aswan sinchi kanku kay estornudo kaqmanta chanta kay simin wichq’asqamanta mayqinkunatachus huk común chirimanta jap’iyta munanki.
Ancha sinchi chiri hinam entiendewaq. Ichapas sinchi fiebreyuq kanki, uma nanaywan aycha nanaywan, toswan, kunka nanaywan, sayk’uywan ima.Chaymantapas siminmanta yaku lluqsiy utaq wichqasqa, chiri, uma nanay, nausea utaq vomitakuna ima kanman.Yaqa llapan sintomakunaqa allinyapunku yaqa 5 p’unchawmanta.Ichaqa mayninpiqa huk semana otaq aswan askharaqmi kanman.Fiebreykipas nanayniykipas manaña kanñachu chaypas, iskay kinsa semanakunallan ch’akisqa sientekuwaq.
Gripe unquyqa ancha infeccioso. Kayta hap’iyta atiwaq mayk’aqchus huk runa kay unquyniyuq estornudo utaq tos, kay virus hunt’asqa gotakunata apachispa kay wayraman mayqinpichus kay samayniykipi, kaytataq hap’iyta atikunki sichus llaminki maymanchus kay virus chayamurqa chaymanta chaymanta simiykita, simiykita utaq ñawiykita llamiykunki.Gripeqa aswanta rikukun chiri killapi imaraykuchus runakuna aswan pachata wasi ukhupi kanku chanta qayllamanta tinkunku, chayrayku kay virus aswan facilta mast’arikun.
Chhaynaqa, ¿imatan ruwananchis qayllaypi kaq runakuna ukhupi gripe onqoy hap’iqtin?
- Achka samariy.
- Achka chuya yakukunata upyay -- yakuta, caldota, pukllay upyanakunatapash -- chaynapi mana yakumanta yakumanta lluqsinaykipaq, qampas.
- Hinallataqmi humidificador utaq salina spray nisqawan yanapachikuwaq, chaynapi simin wichqasqa kananpaq.
- Kunka nanaypaq kachi yakuwan gargar ruway.
- Cuerpoykipa temperaturanta hinaspa yawarpa ñitiyninta qawaspallapuni.Gripe kaptinqa fiebre utaq reacción inflamatoria nisqayuqmi kanki, chaymi vasoconstricción nisqa rikurimunqa, chaymi yawarpa tanqaynin huk ratullapaq yapakunqa.Kay pachaqa, allinta qhaway yawar ñit’iy tikrakuyninqa necesario.
Wasipi hampinapaq aparatokuna llamk’achiyta ahinataq yawar ñit’iy qhawaqkuna, termómetros digitales nisqawan utaq termómetros infrarrojos nisqakunaqa wasipi sayaqmi kanan. Allin rurukuna qhali kawsaypaq.
