Ntshikelelo wa le henhla wa ngati wu khumba munhu un’we eka mune wa vanhu lavakulu eUK, kambe vanhu vo tala lava nga na xiyimo lexi a va swi tivi leswaku va na wona. Leswi swi vangiwa hileswi swikombiso swa kona a swi tali ku vonaka. Ndlela ya kahle yo kuma loko u ri na nsusumeto wa le henhla wa ngati i ku va ku hlaya ka wena ku tshamela ku kamberiwa hi dokodela wa wena wa le kaya kumbe muendli wa tikhemisi wa ndhawu kumbe ku tirhisa xitirhisiwa xo kambela nsusumeto wa ngati ekaya. Ntshikelelo wa le henhla wa ngati na wona wu nga siveriwaka kumbe ku hungutiwa hi ku dya hi ndlela leyi nga ni rihanyo.
Minkambisiso yi kombise leswaku beetroot yi nga hunguta swinene nsusumeto wa ngati endzhaku ka tiawara ti nga ri tingani ntsena ta ku dyiwa .
Tanihi nawu wo angarhela NHS yi ringanyeta ku tsema nhlayo ya munyu eka swakudya na ku dya mihandzu na matsavu yo tala.
Yi hlamusela: 'Munyu wu tlakusa nsusumeto wa wena wa ngati. Loko u dya munyu wo tala, nsusumeto wa wena wa ngati wu va wukulu.
'Ku dya swakudya leswi nga riki na mafurha yo tala leswi katsaka fibre yo tala, ku fana na rhayisi ya wholegrain, xinkwa na pasta, na mihandzu yo tala na matsavu na swona swi pfuna ku hunguta nsusumeto wa ngati.'
Kambe swakudya swa munhu hi xiyexe ni swakunwa swi tlhele swi kombisiwa eka minkambisiso yo khoma timfanelo to hunguta nsusumeto wa ngati.
Loko swita eka swakudya swosungula swa siku, swakudya swa nimixo, na ku hlawula leswaku u nwa byala byihi, ku hlawula lokunene kungava juzi ya beetroot.
Minkambisiso yi kombise leswaku beetroot yi nga hunguta swinene nsusumeto wa ngati endzhaku ka tiawara ti nga ri tingani ntsena ta ku dyiwa.
Havumbirhi bya juzi ya beetroot yoka yinga swekiwanga xikan’we na beetroot leyi swekiweke swikumeke swiri na matimba eka ku hunguta ntshikelelo wa ngati xikan’we naku hunguta ku pfimba.
Ti beetroots hi ntumbuluko tina nhlayo leyikulu ya ti nitrates, leti miri wu ti hundzulaka ti va nitric oxides.
Nkatsakanyo lowu wu andzisa misiha ya ngati, leswi antswisaka ku khuluka ka ngati naswona wu hunguta nsusumeto wa ngati hinkwawo.
Loko swita eka swakudya swa kahle swinene swo dya swakudya swa nimixo, minkambisiso yo hlaya yi ringanyete leswaku ku dya oats swinga pfuna ku hlayisa nsusumeto wa ngati wuri eka xiyimo xale henhla.
Fibre yinga pfuna eka ntshikelelo wa ngati, kambe yiva na fibre leyi n’okaka ngopfu ngopfu (leyinga eka oats) leswinga fambelanisiwa naku hunguta ntshikelelo wa ngati.
Nkambisiso wa mavhiki ya 12 lowu katsaka vanhu va 110 lava nga na nsusumeto wa le henhla wa ngati lowu nga tshunguriwangiki wu kumiwile ku dya 8g ya fibre leyi n’okaka ku suka eka oats hi siku yi hungute nsusumeto wa ngati wa systolic na diastolic, loko ku pimanisiwa na ntlawa wa vulawuri.
Ntshikelelo wa systolic i nhlayo yale henhla eka ku hlaya naswona wu pima matimba lawa mbilu yi pompaka ngati ku rhendzela miri.
Ntshikelelo wa diastolic i nhlayo ya le hansi naswona wu pima ku lwisana na ku khuluka ka ngati eka misiha ya ngati.
