Leero (June 6th) lwe lunaku olw'omulundi ogwa 28 mu ggwanga lyonna 'Eye Care Day'.
Ku baana, okukuuma amaaso n’okuziyiza okulaba okumpi, ssomo ddene nnyo mu buto.Abakugu bajjukiza abazadde okutereeza amangu abaana baabwe embeera enkyamu ey’okutuula mu bulamu obwa bulijjo, n’ekisinga obukulu, okufuga abaana baabwe okukozesa ebintu eby’amasannyalaze okumala ebbanga eddene n’okumpi, okukubiriza abaana baabwe okwenyigira mu dduyiro w’omubiri ebweru, okukakasa otulo otumala, n’okulya emmere ennyingi eyo kya mugaso eri amaaso gaabwe.
Ku bantu abakulu abalamu obulungi, era twetaaga okufaayo ku maaso gaffe nga twewala ebintu eby’amasannyalaze n’okwongera okukola dduyiro.
Ku kibinja ekirina puleesa, tulina okwewala okwonooneka kw’amaaso olw’ebizibu ebiva mu puleesa.
Obulabe obusinga obunene ku puleesa buva ku bizibu ebivaamu.Puleesa etafugibwa okumala ebbanga eddene esobola okuvaako ebizibu eby’enjawulo nga okuzimba emisuwa gy’omutima, okusannyalala, n’endwadde z’ekibumba.Mu butuufu, puleesa nayo eyinza okuleeta obulamu bw’amaaso mu kabi.Okusinziira ku biwandiiko, singa okufuga puleesa kuba kubi, abalwadde 70% bajja kufuna ebiwundu by’omubiri (fundus lesions).
Endwadde ki ez’amaaso eziyinza okuvaako puleesa?
Abalwadde bangi abalina puleesa bamanyi kumira ddagala lyokka erifuga puleesa, naye tebalowoozangako nti puleesa nayo esobola okwonoona amaaso, n’olwekyo tebagendangako musawo wa maaso oba okwekebejja fundus y’amaaso gaabwe.
Nga puleesa yeeyongera okusajjuka, abalwadde ba puleesa abamaze ebbanga eddene bayinza okuleeta ebiwundu by’emisuwa mu nkola.Puleesa etawona nga tefugibwa bulungi mu nkola esobola okuleeta obulwadde bwa puleesa, awamu n’enkyukakyuka mu microaneurysms ezivaamu omusaayi mu maaso.
Okuziyiza obulwadde bw’amaaso obuva ku puleesa
l Abalwadde ba puleesa balina okukeberebwa ekisenge ky’amaaso gaabwe buli mwaka
Bw’omala okuzuulibwa nti alina puleesa, fundus erina okwekebejjebwa amangu ddala.Singa tewali bulwadde bwa puleesa obuva ku maaso, fundus erina okuddamu okukeberebwa buli mwaka, era okusooka okukeberebwa obutereevu fundoscopic.Ku balwadde abalina ebyafaayo bya puleesa okumala emyaka egisukka mu esatu naddala abo abafuga puleesa si kirungi, kirungi okwekebejjebwa buli mwaka mu nseke okusobola okuzuula amangu n’okujjanjaba ebiwundu by’omugongo.
l Ensonga nnya eziziyiza puleesa n’endwadde z’amaaso
Wadde puleesa eyinza okuba ey’obulabe eri amaaso, tofaayo nnyo.Singa puleesa y’abalwadde abasinga obungi abalina puleesa ekuumibwa mu bbanga erituufu era nga nnywevu, kikwata kinene ku kuziyiza n’okuwona obulwadde bw’amaaso obulina puleesa.Mu nsonga z’okuziyiza, ensonga nnya zino wammanga ze zisobola okwetegereza:
1. Okufuga puleesa
Kirungi okufuga puleesa kuyinza okukendeeza ku muwendo gw’ebiwundu by’omubiri (fundus lesions).N’olwekyo kyetaagisa okugoberera ennyo ebiragiro by’omusawo okukozesa eddagala eriweweeza ku puleesa.Okukozesa eddagala mu ngeri etali ya bulijjo kiyinza okuvaako puleesa obutabeera mu ntebenkevu, ekivaako ebizibu ebiwerako.Mu kiseera kye kimu, kyetaagisa okukola buli kiseera londoola puleesa era otegeere mangu embeera ya puleesa.Kirungi abalwadde ba puleesa okusooka okukebera fundus yaabwe buli mwaka.
2. Emize gy’obulamu
Gezaako okwewala okukka omutwe gwo okusitula ebintu ebizito, era tokozesa maanyi mangi ng’oziyira okwewala okuvaamu omusaayi mu misuwa gya fundus.
3. Faayo ku mmere
Lya enva endiirwa, ebibala n’emmere ey’omutindo ogwa waggulu eriko ebirungo ebizimba omubiri okusobola okukendeeza ku sodium n’amasavu.Okugatta ku ekyo, kyetaagisa okulekera awo okunywa sigala n’okunywa omwenge, okufaayo ku bbalansi y’emirimu n’okuwummula, okufaayo ku mmere, okukola dduyiro mu ngeri esaanidde, okukuuma otulo otumala, n’okukuuma embeera y’omuntu ng’ateredde.
4. Fuga obuzito bwo era weewale okugejja ennyo
Okukuguka mu bintu ebitonotono eby’obulamu, tosiba buwale bwo obw’omunda, enkokola y’essaati nnyo, n’ofuula ensingo yo okusumulula, obwongo bwo busobole okufuna ebiriisa by’omusaayi ebimala.
Joytech healthcare ekola ebintu eby’omutindo eri obulamu bwo obulungi. Ebipima puleesa ebya digito ebikozesebwa awaka bijja kuba munno omulungi.