Har'a (June 6th) 'Guyyaa Kunuunsa Ijaa ' 28ffaa dha.
Ijoolleef ija namaa eeguu fi myopia ittisuun ijoollummaa keessatti barumsa baayyee barbaachisaa dha. Ogeeyyiin jireenya guyyaa guyyaa keessatti haala taa’umsaa ijoollee isaanii hatattamaan akka sirreessan, fi caalaatti, ijoolleen isaanii oomishaalee elektirooniksii yeroo dheeraa fi itti fayyadama isaanii akka to’atan, ijoolleen isaanii sochii qaamaa alaatti akka bobba’an, hirriba gahaa akka mirkaneessan, akkasumas nyaata ija isaaniif faayidaa qabu akka nyaatan akka gaafatan yaadachiisu.
Ga’eessota fayyaa ta’aniifis oomishaalee elektirooniksii irraa fagaachuu fi sochii qaamaa gochuudhaan ija keenya kunuunsuu qabna.
Garee dhiibbaa dhiigaa qabaniif, rakkoolee dhiibbaa dhiigaa irraan gahuu irraa of qusachuu qabna.
Miidhaan dhiibbaa dhiigaa guddaan kan dhufu rakkoolee isaa irraati. Dhiibbaan dhiigaa yeroo dheeraa hin to’atamne rakkoolee adda addaa kanneen akka infarkii maayookaardiyaa, dhiigni sammuu keessatti dhangala’uu fi dhukkuba tiruu fiduu danda’a. Dhugaa dubbachuuf dhiibbaan dhiigaa fayyaa ijaaf balaa fiduu danda’a. Akka ragaan agarsiisutti, to’annoon dhiibbaa dhiigaa yoo gaarii hin taane, dhukkubsattoonni %70 madaa fundus ni qabaatu.
Dhukkuboonni ijaa dhiibbaa dhiigaa akkamii fiduu danda’u?
Dhukkubsattoonni dhiibbaa dhiigaa qaban hedduun dhiibbaa dhiigaa isaanii to’achuuf qoricha akkamitti akka fudhatan qofa waan beekaniif, dhiibbaan dhiigaas ija namaa miidhuu danda’a jedhanii yaadee hin beekan, kanaaf ogeessa ijaa irraa yaala fayyaa barbaadanii hin beekan ykn fundus ija isaanii qoratanii hin beekan.
Akkuma guddinni dhiibbaa dhiigaa hammaataa dhufeen, dhukkubsattoonni dhiibbaa dhiigaa yeroo dheeraa yeroo dheeraa madaawwan sirna arteriolar fiduu danda’u. Dhiibbaan dhiigaa yeroo dheeraa to’annoo sirnaa gaarii hin taane waliin dhiibbaa dhiigaa reetinoopatii, akkasumas jijjiirama ija keessatti microaneurysms dhiigaa subconjunctival fiduu danda’a.
Dhukkuba ijaa dhiibbaa dhiigaa qabu ittisuu .
l Dhukkubsattoonni dhiibbaa dhiigaa qaban waggaatti fundus ija isaanii akka sakatta’aman gochuu qabu .
Erga dhiibbaan dhiigaa (hypertension) qabamee booda, fundus hatattamaan qoratamuu qaba. Yoo reetinoopatiin dhiibbaa dhiigaa hin jirre, fundus waggaa waggaan irra deebi’amee ilaalamuu qaba, qorannoon kallattiin fandoskoopii dursee raawwatamuu danda’a. Dhukkubsattoota seenaa dhiibbaa dhiigaa waggaa sadii oliif, keessattuu kanneen to’annoo dhiibbaa dhiigaa isaanii gaarii hin taaneef, qorannoo fundus waggaa waggaadhaan madaa fundus adda baasuu fi yaaluuf gochuun ni gorfama.
l Qabxiilee afur dhiibbaa dhiigaa fi dhukkuba ijaa ittisuuf .
Dhiibbaan dhiigaa ija irratti miidhaa geessisuu danda'us, baay'ee hin yaadda'inaa. Dhiibbaan dhiigaa dhukkubsattoota dhiibbaa dhiigaa irra caalaan isaanii daangaa gaarii fi tasgabbaa’aa ta’e keessatti yoo eegame, ittisaa fi fayyina dhukkuba ijaa dhiibbaa dhiigaa irratti dhiibbaa guddaa qaba. Gama ittisaatiin qabxiileen afran armaan gadii hubachuun ni danda’ama:
1. Dhiibbaa dhiigaa to'achuu .
Gaarii To’annoo dhiibbaa dhiigaa saffisa fundus lesions hir’isuu danda’a. Kanaafuu, qoricha farra dhiibbaa dhiigaa itti fayyadamu fayyadamuuf qajeelfama hakiimaa cimsee hordofuun barbaachisaadha. Qoricha sirnaan hin fayyadamne tasgabbii dhabuu dhiibbaa dhiigaa fiduu danda’a, kunis rakkoowwan walitti aanan fiduu danda’a. Kanuma waliin yeroo hunda barbaachisaa dha . Dhiibbaa dhiigaa hordofuu fi haala dhiibbaa dhiigaa hatattamaan hubachuu. Dhukkubsattoonni dhiibbaa dhiigaa qaban waggaa waggaan fundus isaanii akka ilaalan kaka’umsa akka fudhatan ni gorfama.
2. Amala Jireenyaa .
Meeshaalee ulfaataa ol kaasuuf mataa kee gadi buusuuf yaali, akkasumas ujummoolee dhiigaa fundus keessatti dhiigni akka hin dhangalaaneef humna guddaa hin fayyadaminaa.
3. Nyaataaf xiyyeeffannoo kennuu .
Fuduraalee, fuduraalee fi nyaata pirootiinii qulqullina olaanaa qaban baay’ee nyaachuun nyaata soodiyemii fi coomaa daangessi. Kana malees, tamboo xuuxuu fi alkoolii dhiisuu, madaallii hojii fi boqonnaaf xiyyeeffannoo kennuu, nyaataaf xiyyeeffannaa kennuu, sochii qaamaa gochuu, hirriba gahaa eeguun, miira tasgabbaa’aa ta’e eeguun barbaachisaadha.
4. Ulfaatina kee to’adhuu fi garmalee furdachuu irraa fagaadhu .
Bal’ina jireenyaa xixiqqoo, uffata jalaa, qola shamizii kee garmalee cimsitee hin hidhiin, morma kee akka hiiku, akka sammuu kee soorata dhiigaa gahaa argatu.
Joytech Healthcare jireenya fayya qabeessa keessaniif oomisha qulqullina qabu oomishuuf kan gargaarudha. Home use digital blood pressure monitors hiriyaa keessan fooyya'aa ta'a.
