1. Hwɛ yɛn ma mogya mmoroso ho sɛnkyerɛnne ahorow a ɛyɛ hu yi
Mogya mmoroso, anaa Mogya mmoroso, yɛ ade titiriw a ɛde koma ne ntini mu nyarewa pii ba.Ntini a ɛtwetwe no ba bere a mogya piapia ntini bi fasu denneennen dodo no.Sɛnea Wiase Nyinaa Akwahosan Ahyehyɛde kyerɛ no, 'NcDS na ɛma nnipa a wowuwu wɔ India no mu bɛyɛ ɔha biara mu nkyem 63, na emu ɔha biara mu nkyem 27 yɛ koma ne ntini mu nyarewa.' Ɔkwan foforo so no, mogya mmoroso ne ade a ɛtaa de komayare ba.
Wobu mogya mmoroso a ɛba fam sen 120/80 mm hg sɛ ɛyɛ nea ɛfata.Tebea foforo biara betumi akyerɛ sɛ wowɔ mogya mmoroso, na egyina sɛnea wo mogya mmoroso dodow yɛ, ebia wo duruyɛfo bɛkamfo ayaresa akyerɛ.
2. Mogya mmoroso yɛ ade a ekum obi a ɔyɛ komm
Nea ɛhaw adwene no, mogya mmoroso betumi aba a sɛnkyerɛnne anaa sɛnkyerɛnne biara nni ho.Wɔtaa frɛ no owudifo a ɔyɛ komm efisɛ yare no nni nneɛma pɔtee biara a ɛkyerɛ.
Sɛnea Amerika Koma Fekuw kyerɛ no, 'Hypertension (HBP, anaa mogya mmoroso) nni sɛnkyerɛnne biara a ɛda adi pefee a ɛkyerɛ sɛ biribi anyɛ yiye.' Wɔde kaa ho sɛ: 'Ɔkwan a eye sen biara a wobɛfa so abɔ wo ho ban ne sɛ wubehu asiane ahorow no na woayɛ nea ɛho hia nsakraeɛ.'
3. Kɔkɔbɔ nsɛnkyerɛnne a ɛkyerɛ sɛ ɛkɔ soro mogya mmoroso dodow a ɛkɔ soro
Mogya mmoroso ho sɛnkyerɛnne pɔtee biara nni hɔ.Nanso, sɛ wunya bi pɛ a, wo koma da asiane kɛse mu.Bere a ebetumi ayɛ den sɛ wubehu HBP a wɔanhu no yiye no, kɔkɔbɔ nsɛnkyerɛnne bi betumi ada adi bere a wowɔ tebea a emu yɛ den no mu dedaw no.
4. Tiyɛ ne hwene mu mogya a ɛtɔ
Mpɛn pii no, mogya mmoroso ho sɛnkyerɛnne biara nni hɔ.Nanso, wɔ tebea horow a emu yɛ den dodow no ara mu no, nkurɔfo betumi anya tiyɛ ne hwene mu mogya, titiriw bere a mogya mmoroso du 180/120 MMHG anaa nea ɛboro saa no, sɛnea Amerika Koma Fekuw no kyerɛ no.Sɛ wokɔ so yɛ wo ti yɛ wo yaw na wo hwene mu mogya tu a, hwehwɛ nnuruyɛfo mmoa ntɛm ara.
5. Ahome a ɛyɛ tiaa
Sɛ obi wɔ ahurututu mu mogya mmoroso a emu yɛ den (mogya a ɛkɔ soro wɔ mogya ntini a ɛma ahurututu no mu) a, ebia ɔbɛte nka sɛ ne home yɛ den, titiriw wɔ da biara da dwumadi ahorow te sɛ nantew, nneɛma a emu duru so, antweri a ɔforo, ne nea ɛkeka ho mu.Wɔ mogya mmoroso ho haw mu , ahome a ɛyɛ tiaa akyi no, sɛ wɔansa a, wubetumi anya dadwen a emu yɛ den, wo ti ayɛ wo yaw, wo hwene mu mogya atɔ wo, na ebia wo ho atɔ wo.
6. Sɛnea wobɛtew mogya mmoroso so
Sɛnea asɛm no kyerɛ no American Heart Association (AHA) , apɔw-mu-teɛteɛ yɛ ade titiriw a ɛma wotumi di mogya mmoroso so.Saa a wobɛyɛ no betumi ama wo mu duru akɔ so ayɛ papa na ama wo mogya mmoroso nso akɔ fam, na ɛbɛma asiane a ɛwɔ hɔ sɛ wubenya koma ne ntini mu nyarewa afoforo no so atew bio.
Ɛno da nkyɛn a, ɛho hia paa sɛ wudi aduan a ɛfata akyi.To asikre ne carbohydrate a wudi ano hye na hwɛ calorie dodow a wudi.Ka sɛ dabi wɔ sodium a ɛboro so ho na tew nnuan a wɔayɛ no foforo so.